Από που βγήκε το σήμα της νίκης και τι σχέση έχει με τους τοξότες;

Στις 19 Απριλίου του 1415, ο βασιλιάς της Αγγλίας, Ερρίκος Ε’, κήρυξε πόλεμο εναντίον της Γαλλίας. Ο Άγγλος βασιλιάς επέλεξε να μη βασιστεί τόσο στους ευγενείς ιππότες, που συνήθως αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του στρατού, αλλά σε τοξότες. Η απόφαση του Ερρίκου, αν και ανορθόδοξη, αποδείχτηκε εξαιρετικά αποτελεσματική. Μέχρι τότε στους πολέμους συμμετείχαν κυρίως ευγενείς ιππότες, με βαριά πανοπλία και οπλισμό. Ήταν εκπαιδευμένοι πολεμιστές και ακολουθούσαν τον κώδικα της ιπποσύνης, που απαιτούσε γενναιότητα στη μάχη, αλλά και ηθική ανωτερότητα.

Άγγλος τοξότης

Αντιθέτως οι τοξότες του Ερρίκου προέρχονταν από κατώτερα στρώματα της κοινωνίας και πολλοί ήταν εγκληματίες, που είχαν πάρει χάρη για να πολεμήσουν στο πλευρό του βασιλιά. Το όπλο τους ήταν το βρετανικό μακρύ τόξο, που αποτελούσε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Τα βέλη κάλυπταν απόσταση μέχρι και 250 μέτρα, πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι το συνηθισμένο τόξο και διαπερνούσαν τις χοντρές πανοπλίες των ιπποτών. Ένας καλός τοξότης μπορούσε να εκτοξεύσει και 12 βέλη το λεπτό. Το μοναδικό ελάττωμα του όπλου ήταν ότι απαιτούνταν τεράστια δύναμη και τεχνική για να τραβηχτούν οι χορδές του. Θα ήταν αδύνατον για κάποιον τυχαίο να χρησιμοποιήσει επιτυχώς ένα τέτοιο τόξο, χωρίς μακροχρόνια εκπαίδευση. Οι Βρετανοί όμως είχαν παράδοση στην τοξοβολία και όλοι οι άντρες εξασκούνταν από πολύ μικρή ηλικία. Ο Ερρίκος ήξερε ότι ο στρατός του, αν και ελαφρά οπλισμένος, ήταν μια άρτια εκπαιδευμένη και αποτελεσματική φονική μηχανή.

Η πολιορκία του Χαρφλέρ 

Στις 13 Αυγούστου του 1415, ο στρατός του Ερρίκου αποβιβάστηκε στη Νορμανδία και πολιόρκησε το γαλλικό λιμάνι Χαρφλέρ. Ο Ερρίκος υπολόγιζε ότι η πολιορκία θα έληγε γρήγορα, αλλά οι Γάλλοι αντιστάθηκαν σθεναρά. Οι εβδομάδες περνούσαν, οι Γάλλοι δεν παραδίνονταν και τα εφόδια των Άγγλων μειώνονταν μέρα με τη μέρα. Τα στρατεύματα του Ερρίκου άρχισαν να αποδεκατίζονται από δυσεντερία και όλα έδειχναν ότι η εκστρατεία θα τελείωνε πριν ακόμα αρχίσει. Για καλή τους τύχη, οι Γάλλοι παραδόθηκαν ένα μήνα αργότερα, στις 22 Σεπτεμβρίου και άνοιξαν τις πύλες στους αντιπάλους. Οι Άγγλοι λεηλάτησαν την πόλη, βιάζοντας γυναίκες και κλέβοντας περιουσίες.

Ο βασιλιάς Ερρίκος εμψυχώνει τους Άγγλους στην πολιορκία του Χαρφλέρ

Αν και η πόλη ήταν στο έλεος των στρατιωτών, οι Γάλλοι ιππότες που είχαν οργανώσει την άμυνα ήταν προστατευμένοι απ’ τον κώδικα της ιπποσύνης. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο, όταν συλλαμβάνονταν ιππότες, δεν εκτελούνταν αλλά κρατούνταν ως όμηροι και απαιτούνταν λύτρα για την απελευθέρωσή τους. Επειδή όμως παραδόθηκαν, οι Άγγλοι δεν μπορούσαν να τους αιχμαλωτίσουν και τους άφησαν ελεύθερους, χάνοντας έτσι ένα σημαντικό χρηματικό ποσό. Οι Άγγλοι συνέχισαν την πορεία τους, κατευθυνόμενοι προς το Καλαί, που σκόπευαν να καταλάβουν. Στη διαδρομή έκαιγαν καλλιέργειες και κατέστρεφαν οικισμούς για να τρομοκρατήσουν τους Γάλλους.

Κάρολος Στ”, ο τρελός Γάλλος βασιλιάς

Η αντίδραση των Γάλλων 

Η Γαλλία δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει την επίθεση των Άγλλων.

Ο τρελός βασιλιάς Κάρολος ΣΤ΄ πίστευε ότι ήταν φτιαγμένος από γυαλί και ήταν ανίκανος να κυβερνήσει. Οι ευγενείς μάχονταν μεταξύ τους για την εξουσία και στο βασίλειο επικρατούσε χάος. Γι’ αυτό καθυστέρησαν να αντιδράσουν, όταν ο Ερρίκος πολιόρκησε το Χαρφλέρ. 

Όμως, μετά την ντροπιαστική παράδοση της πόλης και την αδίστακτη λεηλασία των Άγγλων, οι Γάλλοι συγκροτήθηκαν και πήραν τα όπλα. Ιππότες από κάθε γωνιά του βασιλείου ταξίδεψαν στη Ρουέν, όπου συντάχθηκε ο στρατός. Ακόμα και απλοί χωρικοί θέλησαν να πολεμήσουν, αλλά οι ιππότες δεν ήθελαν να οπλίσουν τις κατώτερες τάξεις, γιατί φοβόντουσαν μήπως εξεγερθούν. Κυρίως όμως, πίστευαν ότι ο πόλεμος ήταν υπόθεση των ευγενών και δεν άρμοζε σε χωρικούς που ήταν ανάξιοι πολεμιστές. 

Στο τέλος, οι δυνάμεις των Γάλλων έφταναν τις 30 χιλιάδες. Οι Άγγλοι δεν ξεπερνούσαν τις 9 χιλιάδες και ο αριθμός συνεχώς μειωνόταν, λόγω της δυσεντερίας. Ξαφνικά, η πλάστιγγα έγειρε εμφατικά προς την μεριά των Γάλλων, που άρχισαν να καταδιώκουν τους εξασθενημένους Άγγλους.

Η απελπισία των Άγγλων

Ερρίκος Ε”

Ο Ερρίκος είχε αρχίσει να ανησυχεί. Είχε χάσει 2 χιλιάδες άντρες από δυσεντερία και όσοι απέμεναν κόντευαν να πεθάνουν απ’ την πείνα. Δεν είχαν υπολογίσει ότι η πολιορκία θα κρατούσε τόσο καιρό και δεν είχαν εφοδιαστεί ανάλογα, με αποτέλεσμα οι στρατιώτες να τρέφονται με βελανίδια και γρασίδι. Κυνηγημένοι απ’ τον πολυάριθμο γαλλικό στρατό, οι Άγγλοι είχαν πραγματικά απελπιστεί. Προσπάθησαν να κόψουν δρόμο για το Καλαί, περνώντας από ένα στενό πέρασμα στον ποταμό Σομ. Ήλπιζαν να φτάσουν στο Καλαί, χωρίς να αντιμετωπίσουν τους Γάλλους, αλλά δεν τα κατάφεραν. Οι Γάλλοι τους πρόλαβαν και η μάχη ήταν αναπόφευκτη.

Η μάχη του Αζινκούρ 

Το βράδυ της 24ης Οκτωβρίου του 1415, οι Γάλλοι γλεντούσαν και θριαμβολογούσαν. Ήταν σίγουροι για τη νίκη και ανυπομονούσαν να δώσουν ένα γερό μάθημα στους εχθρούς. Το σχέδιο του ιππότη Ζαν Μπουσικό, που διοικούσε τα γαλλικά στρατεύματα, δεν μπορούσε να αποτύχει. Ο Μπουσικό δεν υποτίμησε τον αντίπαλο και απέρριψε την κατά μέτωπο επίθεση, που ήξερε ότι είχε αποτύχει πολλές φορές στο παρελθόν όταν πολεμούσαν με τους Άγγλους. Αντίθετα, θα χρησιμοποιούσε κι αυτός τοξότες, μισθοφόρους απ’ την Ιταλία και μετά θα έστελνε τους ιππότες στα πλευρά του αντίπαλου στρατού, για να τους περικυκλώσει.

Το πρωί της 25ης Οκτωβρίου, οι δύο στρατοί συγκεντρώθηκαν στο στενό πέρασμα μεταξύ του δάσους Τραμεκούρ και του δάσους Αζινκούρ.

Τα στρατεύματα πριν από τη μάχη

Όλο το βράδυ έβρεχε και το έδαφος ήταν γεμάτο λάσπες. Οι Άγγλοι ήθελαν να δεχτούν κατά μέτωπο επίθεση απ’ τους Γάλλους, γιατί ήξεραν ότι θα υπερτερούσαν σε μια τέτοια επίθεση. Γι’ αυτό τους προκαλούσαν με κοροϊδίες και βρισιές. Συγκεκριμένα, οι Άγγλοι έδειχναν στους Γάλλους τα δύο δάχτυλα, τον δείκτη και τον μέσο, με τα οποία τραβούσαν τις χορδές του τόξου.

Προηγουμένως, οι Γάλλοι είχαν σχολιάσει ότι όταν νικούσαν, θα έκοβαν τα δάχτυλα των Άγγλων, για να μην μπορούν να χρησιμοποιούν το τόξο. Από αυτή τη χειρονομία των Άγγλων πιστεύεται ότι προέρχεται το γνωστό σήμα της νίκης.

Οι Άγγλοι προσεύχονται πριν τη μάχη

Οι κοροϊδίες των Άγγλων λειτούργησαν και οι Γάλλοι Ιππότες επιτέθηκαν κατά μέτωπο, παρακούοντας τις εντολές του Μπουσικό. Αμέσως οι Άγγλοι άρχισαν να εκτοξεύουν τα βέλη τους, που έσπειραν τον πανικό στους επιτιθέμενους. Τα άλογα αφήνιασαν και έριξαν τους αναβάτες και οι ιππότες με τη βαριά πανοπλία δεν μπορούσαν να σηκωθούν, αν γλιστρούσαν στο λασπώδες έδαφος, Το στενό πέρασμα δεν επέτρεπε στους Γάλλους να περικυκλώσουν τους αντιπάλους, όπως είχε υπολογίσει ο Μπουσικό και τα βέλη έπεφταν βροχή. Ο τεράστιος αριθμός των Γάλλων, που σε άλλη περίπτωση θα ήταν προτέρημα, στο στενό πέρασμα ήταν εμπόδιο. Επιτέθηκαν με μεγάλη ορμή, αλλά δεν χωρούσαν όλοι, με αποτέλεσμα να ποδοπατούνται.

Όταν πια οι Γάλλοι κατάφεραν να πλησιάσουν αρκετά, ο Ερρίκος διέταξε τους τοξότες να παρατήσουν τα τόξα και να πολεμήσουν σώμα με σώμα. Οι Άγγλοι ήταν ελαφρά οπλισμένοι, ευκίνητοι και αφού δεν ήταν όλοι ιππότες, ήξεραν να πολεμούν και βρώμικα. Οι Γάλλοι ιππότες γλιστρούσαν στη λάσπη και δεν προλάβαιναν τα γρήγορα χτύπημα των αντιπάλων τους. Ο θρίαμβος εξελίχθηκε σε τραγωδία.

Η εκτέλεση των αιχμαλώτων 

Δύο ώρες μετά την έναρξη της μάχης, κατέφτασαν οι ενισχύσεις των Γάλλων με επικεφαλής τον αδελφό του Δούκα της Βουργουνδίας, Δούκα του Μπραμπάντ. Ο Δούκας της Βουργουνδίας ήταν αντίπαλος του Γάλλου βασιλιά Καρόλου ΣΤ’ και είχε απαγορεύσει στον αδελφό του να πολεμήσει υπέρ του βασιλιά. Ο Δούκας του Μπραμπάντ όμως παράκουσε την οικογένειά του και ακολούθησε τον κώδικα των ιπποτών, που απαιτούσε αφοσίωση στο βασιλιά. Ο Μπραμπάντ έφτασε στη μάχη πριν το στρατό του και δεν φορούσε καν την πανοπλία του. Βιαστικά, πήρε την πανοπλία ενός νεκρού ιππότη και ένα τυχαίο λάβαρο και όρμησε στη μάχη. Μετά από λίγο έφτασαν και οι άντρες του που επιτέθηκαν εναντίον του βασιλιά Ερρίκου και των σωματοφυλάκων του. Αν έπεφτε ο βασιλιάς, οι Γαλλοί θα νικούσαν, παρά τις τεράστιες απώλειες που είχαν υποστεί.

Τότε ακούστηκε μια εντολή που πάγωσε το αίμα ακόμα και των αδίστακτων Άγγλων στρατιωτών: «Σκοτώστε όλους τους αιχμαλώτους». Οι Άγγλοι είχαν αιχμαλωτίσει 12 χιλιάδες ιππότες, μεταξύ τους και τον διοικητή Ζαν Μπισουκό. Ήταν τόσοι πολλοί, που δεν μπορούσαν να τους ελέγξουν και με την άφιξη των γαλλικών ενισχύσεων, οι αιχμάλωτοι άρχισαν να αντιστέκονται. Ο Ερρίκος, φοβούμενος ότι θα ανατρέψουν τη ροή της μάχης, διέταξε να εκτελεστούν και οι στρατιώτες τους έκαψαν ζωντανούς. Η απόφαση του Ερρίκου ήταν ανήκουστη και η ασέβεια που έδειξε στους κανονισμούς  της ηθικής τον στιγμάτισε για την υπόλοιπη βασιλεία του. Ήταν ένα ειδεχθές έγκλημα πολέμου.

Η σφαγή των αιχμαλώτων

Η μάχη του Άζινκούρ δεν ωφέλησε ουσιαστικά τον βασιλιά Ερρίκο που χρειάστηκε να επιστρέψει αμέσως στην Αγγλία και δεν συνέχισε την εκστρατεία. Όμως ο θρίαμβος των Άγγλων εναντίον των πολυπληθέστερων Γάλλων άφησε ιστορία. Ήταν άλλη μια μάχη όπου ο «Δαβίδ» νίκησε τον «Γολιάθ» και απέδειξε ότι η τεχνολογία και η τακτική μπορεί να υπερισχύσει της αριθμητικής ισχύος. Από τη βασιλεία του Ερρίκου Ε’ εμπνεύστηκε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ για να γράψει το ομώνυμο θεατρικό έργο.

ΠΗΓΗ