Ένας ερωτοχτυπημένος ραδιοπειρατής, οι κρυφοί πράκτορες, ο Σαββόπουλος, ο Μποστ, η σύλληψη του Ταχτσή, τα σουξέ και τα ευτράπελα
Από μικρό παιδί είχα τρέλα με το ραδιόφωνο. Το όνειρό μου ήταν (και σε ένα βαθμό είναι) να έκανα εκπομπή στο -αναλογικό- ραδιόφωνο, με λόγια και μουσική.
Όταν έφευγαν οι δικοί μου, μιλάω για τέλη δεκαετίας του '80, πήγαινα στο σαλόνι, έβγαζα τους δίσκους και τις κασέτες και παρουσίαζα, χωρίς να με ακούει κανείς. Είχα όνομα εκπομπής, υποτιθέμενους συνεργάτες που ευχαριστούσα, τσαρτς, ειδήσεις, τα πάντα.
Όσα συνέβαιναν γύρω μου, ή μάλλον στο ραδιόφωνό μου, με είχαν εμπνεύσει τρομερά. Μέχρι το '86-87 στη Θεσσαλονίκη μόνο τα κρατικά προγράμματα έπαιζαν, και για ένα παιδί ήταν ιδιαιτέρως βαρετά. Με την έλευση της ελεύθερης ραδιοφωνίας η ζωή μου άλλαξε. Κι όταν πια γεννήθηκε ο πρώτος σταθμός που έπαιζε όλη μέρα μόνο ξένη μουσική, ο 101 FM Stereo, σχεδόν δεν ήθελα να κοιμηθώ. Πήγαινα γνώριζα τους dj, τηλεφωνούσα σε διαγωνισμούς και κέρδιζα δώρα - και άρχισα φυσικά να κάνω τις εκπομπές μου στα κρυφά, στο σαλόνι, έχοντας το νου μου μην ακούσω το ασανσέρ ή την πόρτα να ανοίγει, και ρεζιλευτώ.
Κι ενώ έζησα τη χαρά της ελεύθερης ραδιοφωνίας, ποτέ μέχρι τώρα δεν είχα μάθει την ιστορία του πώς φτάσαμε ως εκεί. Στο metajournalism διάβασα, μονορούφι, το Χρονολόγιο, αποσπάσματα δηλαδή απ' το “Είμαστε στον Αέρα” του Α.Ρουμελιώτη, 1991, Εκδόσεις Παρατηρητή.
Απ' αυτό, επέλεξα μερικά απ' τα γεγονότα που μου έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση...
(Η επιλογή των εικόνων και των βίντεο είναι δική μου)
Από την παρανομία στη νομιμότητα
Η περίοδος από το 1974 ως το 1990 θεωρείται ότι άλλαξε τη ροή της ιστορίας σε ότι αφορά την ελληνική ραδιοφωνία, με την εμφάνιση και ιδιωτικό ραδιόφωνο. Από τους πειρατές της εποχής (που συνεχίζουν την παράδοση της δεκαετίας του 1960) ως τους πρώτους νόμιμους σταθμούς, η πορεία έχει να επιδείξει σημαντικές προσπάθειες, όνειρα, κυνηγητά και σίγουρα πολλά ευτράπελα. Αυτή τη διαδρομή θα προσπαθήσουμε να ακολουθήσουμε, στο ραδιοφωνικό χάρτη της Αθήνας αναφέροντας μερικούς απ' τους σημαντικότερους σταθμούς της.
Δεκαετία 1970
1973: Νοέμβριος. Εκπέμπει ο σταθμός των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» του Πολυτεχνείου και τον αναμεταδίδουν αρκετοί ραδιοπειρατές.
1975: Χειμώνας. Ο πρώτος πολιτικός που απείλησε ότι θα βγάλει στον αέρα πειρατικό σταθμό ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, στη διάρκεια της συζήτησης για το επίμαχο άρθρο 15 του συντάγματος. [Όταν έγινε ο ίδιος Πρωθυπουργός βέβαια, προσπαθούσε να αποτρέψει την απελευθέρωση της ραδιοφωνίας με νύχια και με δόντια.]
1979: Χειμώνας. Εκπέμπουν οι Ρ/Σ των φοιτητικών καταλήψεων ενάντια στον νόμο «815» για την ανώτατη εκπαίδευση που έχει ετοιμάσει η κυβέρνηση Καραμανλή. Εκτός από συνθήματα, μουσική και συζητήσεις, διαβάζονται διακηρύξεις υπέρ της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Σε περιοδικά της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς εκείνης της εποχής δημοσιεύονται φωτογραφίες απ’ το στούντιο με μαύρη γραμμή στα μάτια για να μην αναγνωρίζονται οι εκφωνητές.
Δεκαετία 1980
1981
19/10/81: «Το Ράδιο του Δρόμου» βγαίνει στον αέρα ανήμερα στις εκλογές. Μεταδίδει συζητήσεις με άτομα της Άκρας Αριστεράς, βγαίνει στο δρόμο και μιλά με τους νικητές που πανηγυρίζουν.
Μια ώρα κάθε Κυριακή, σαν τη θεία λειτουργία, μεταδίδει τις ηχογραφημένες εκπομπές του από εναλλασσόμενα σημεία, με έναν πομπό 40 Watt και με τους τσιλιαδόρους πάντα σε ετοιμότητα. Ο Γιάννης Χρυσοβέργης και ο Γιώργος Τσιάνης είναι η ψυχή του σταθμού. Τους ενισχύουν η Μαρία Πρεσβέλου, η Μαργαρίτα Τζανουδάκη και οι τεχνικοί Νάσος Κοσμάς και Γιάννης Χρυσόγελος.
20/05/81: Ο «Τυφλοπόντικας των fm» αφήνει τα υπόγεια και διασχίζει τους αιθέρες. Εκπομπές λόγου με σάτιρα. Πολιτικο-κοινωνικά σχόλια, ειδήσεις από της Ελλάδα και το εξωτερικό. Δραματοποιημένες λογοτεχνικές εκπομπές, μουσική της ανεξάρτητης Rock σκηνής, της λατινικής μουσικής αλλά και ρεμπέτικα και λαϊκά είναι τα μουσικά είδη που ακούν οι ακροατές του «Τυφλοπόντικα των FM».
1982
15/01/82: «Το Ράδιο του Δρόμου» επισκέπτεται ο Ντάνος Κρυστάλλης (πράκτωρ της ΚΥΠ που παρίστανε τον αριστεριστή) δηλώνει fan και τους υπόσχεται τεχνική βοήθεια.
Την Κυριακή στην τακτική εκπομπή τους δύο περιπολικά τους κάνουν μπλόκο. Οι τσιλιαδόροι τους μυρίζονται έγκαιρα και φυγαδεύουν τον πομπό. Οι τεχνικές βελτιώσεις δεν θα γίνουν, το «Ράδιο του Δρόμου» δεν θα ξαναβγεί στον αέρα. Ο Κρυστάλλης ήξερε καλά τη δουλειά του…
01/04/82: Αντι-φεστιβάλ (του περιοδικού Αντί) και ένας ραδιοσταθμός γεννήθηκε με συγκεκριμένη διάρκεια ζωής. Την ευθύνη του σταθμού αναλαμβάνουν οι συντελεστές του «Ράδιο του Δρόμου».
1983
15/12/83: «Ράδιο-Αντίλαλος» στους 108,8 του περιοδικού Αντί. Ο σταθμός που δεν έχει σκοπό να αναμεταδίδει διαφημιστικά μηνύματα. Στον αέρα συνέχεια οι απόψεις του Μανώλη Αναγνωστάκη, της Δήμητρας Γαλάνη, του Ηλία Ηλιού, του Π. Κανελλόπουλου, του Λ. Κηλαηδόνη, του Δημήτρη Τσάτσου, του Διονύση Σαββόπουλου.
16/12/83: «Ράδιο-Αντίλαλος» δεύτερη μέρα στον αέρα. Ο Μπόστ γράφει και διαβάζει χιουμοριστικές ειδήσεις και ο Διονύσης παίζει ζωντανά στο πιάνο. Απ’ έξω δύο ραδιογωνιόμετρα για να εντοπίσουν το σταθμό – λες και δεν ήξεραν που ήταν – και πολύ «ασφάλεια». Απειλούν πως θα σπάσουν την πόρτα. Στο άνοιγμά της βρίσκουν τον Κώστα Ζουράρι στο πιάνο και το Διονύση Σαββόπουλο να τραγουδά. Μαζί τους ο Χρήστος Παπουτσάκης (διευθυντής του περιοδικού), οι συνεργάτες του περιοδικού και μερικοί φίλοι που συμμετέχουν στο «πάρτι».
Ο πομπός έχει ήδη κάνει φτερά. Από τα «εγκληματικά» όργανα εκπομπής υπάρχουν κάποιες κασέτες, κάποια σκόρπια κείμενα και κανα-δυο μικρόφωνα. Υπό τη συνοδεία του πιάνου συνεχίζουν το ψάξιμο τα όργανα της τάξης. Οι καλεσμένοι του Χρήστου Παπουτσάκη δεν αποφασίζουν να διαλύσουν το πάρτι κι όταν τους το επιβάλουν ο Διονύσης ρωτά: «θα πάμε με την κλούβα ή με τα πόδια στο τμήμα;». «Με την κλούβα».
17/12/83: Ο Δημήτρης Μαρούδας (κυβερνητικός εκπρόσωπος, φωτο κάτω δεξιά) δηλώνει για το «Ράδιο-Αντίλαλος»: «Απέναντι στο νόμο δεν υπάρχουν δύο κατηγορίες πολιτών».
19/12/83: Το Κ.Κ.Ε και το ΚΟΔΗΣΟ καταγγέλλουν με ανακοινώσεις τους το κλείσιμο του «Αντίλαλου».
20/12/83: «Οι παράνομοι ραδιοσταθμοί θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των πτήσεων», δηλώνει ο υφυπουργός συγκοινωνιών Σήφης Βαλυράκης.
28/12/83: Στην ΑΣΟΕΕ (Οικονομικό Πανεπιστήμιο) οργανώνεται «εναλλακτικό επταήμερο». Ανάμεσα στις εναλλακτικές προτάσεις και μια πρόταση για εναλλακτικό ραδιόφωνο. Στις εκδηλώσεις προσφέρονται φρούτα υπό το φως των κεριών και για 20 λεπτά όλη αυτή η ατμόσφαιρα αναπαράγεται στον αέρα μέσω ενός πομπού.
1984
14/02/84: Επωφελούμενο από το πανεπιστημιακό άσυλο, το «Ράδιο Πείραμα» βγαίνει στον αέρα από το Πάντειο με ευθύνη της φοιτητικής παράταξης «Δημοκρατικός Αγώνας»του Κ.Κ.Ε (Εσωτερικού).
Ακούγονται συνεντεύξεις φοιτητών, αναφορές στο ιστορικό των ραδιοερασιτεχνών στη Γαλλία, διαβάζονται απαγορευμένα κείμενα και παίζονται τραγούδια των Πουλικάκου, Γλέζου, Κωχ, Σαββόπυλου, Πελόμα Μποκιού, απαγορευμένα από τη λογοκρισία.
Την ίδια μέρα ραδιοπειρατής καταδικάζεται σε 20 μέρες φυλάκιση. Έκανε εκπομπή για τα όμορφα μάτια μιας κοπέλας. Στην απολογία του θα πει: «Ερωτεύθηκα μια 17χρονη η οποία με εγκατέλειψε για χάρη ενός άλλου που είχε «παράνομο» ραδιοσταθμό. Προμηθεύτηκα κι εγώ ένα σταθμό για να της αφιερώνω τραγούδια».
16/02/84: Τυφλός ραδιοπειρατής καταδικάζεται σε 25 μέρες φυλάκιση από το Β’ Τριμελές Εφετείο. Ο Γιάννης Οικονομίδης είπε στο δικαστήριο: «Δεν έκανα διαφημίσεις και δεν εμπόδιζα τις επικοινωνίες, έδινα διέξοδο στην επιθυμία μου να γνωρίζω πολλούς φίλους. Παρέες δεν έχω, δεν βλέπω και δεν απολαμβάνω τίποτα. Με το σταθμό έβλεπα τον κόσμο».
17/02/84: Τρίτη μέρα για το «Ράδιο Πείραμα» του Δημοκρατικού Αγώνα που λειτουργεί στην Πάντειο και στον αέρα βγαίνει μια συζήτηση γύρω από την ελεύθερη ραδιοφωνία με τη συμμετοχή του καθηγητή Δημήτρη Τσάτσου, του συνθέτη Λουκιανού Κηλαηδόνη και εκπροσώπου του Αντί και της Αυγής.
Αργά το βράδυ υποχρεώθηκε σε σιγή μετά την παρέμβαση του Θεόδωρου Καραγιαννίδη, μέλους του Κ.Σ της ΕΦΕΕ και ηγετικό στέλεχος της ΚΝΕ., ο οποίος συνοδευόμενος από κάμποσους καμπόσους, κατάφερε να τον διαλύσει. Οι φοιτητές μαζί με τον Κηλαηδόνη τραγουδούν «είμαι ένας φτωχός και μόνος κάου-μπόι».
02/06/84: Ο σταθμός «Ελεύθερη Ραδιοφωνία» παρ’ όλες τις διώξεις, συνεχίζει να βγαίνει στον αέρα από την Πολυτεχνειούπολη στου Ζωγράφου. Τα ραδιογωνιόμετρα τους εντοπίζουν αλλά η σύλληψή τους εμποδίζεται από την ΕΦΕΕ. Λίγες μέρες μετά η «Ελεύθερη Ραδιοφωνία» θα σιγήσει.
09/06/84: Ο «Play Boy» και ο Σπύρος Χάρλεϊ κερδίζουν την προσοχή των ακροατών αλλά και του εισαγγελέα.
1985
10/01/85: Ο «Τυφλοπόντικας των FM» διακόπτει τη λειτουργία του λόγω σύλληψης των Άκη Ασπρογέρακα, Μάκη Καρακιανίτη και Κατερίνας Λασιθιωτάκη, οι οποίοι καταδικάζονται πρωτόδικα σε 5 μήνες φυλάκιση. Τα μηχανήματα εκπομπής του ραδιοφώνου κατάσχονται, καθώς και οι δίσκοι, κασετόφωνα, ραδιόφωνα κλπ.
08/06/85: Το «Κανάλι 15» βγαίνει στον αέρα ένα δεκαήμερο πριν τις βουλευτικές εκλογές και καλεί τα κόμματα να παρουσιάσουν τις πολιτικές τους θέσεις μέσω των εκπομπών του σταθμού. Μ’ αυτό τον τρόπο αντιδρούν στο κρατικό μονοπώλιο και καταθέτουν τη δική τους πρόταση για την πλουραλιστική πληροφόρηση.
10/06/85: Το ΚΚΕ στήνει το δικό του σταθμό λίγο πριν τις εκλογές.
1986
30/03/86: Το «Κανάλι 15» είναι πια κανονικά στον αέρα.
Οι συντελεστές της «Ομάδας Πρωτοβουλίας για την Ελεύθερη Ραδιοφωνία» με πρωτεργάτη τον Ρούσσο Κούνδουρο δοκιμάζουν στην πράξη την υλοποίηση των διακηρύξεών τους.
Είναι 7 το απόγευμα και στους αιθέρες ακούγεται η φωνή του καθηγητή της Νομικής Φαίδωνα Βεγλέρη. Μιλά για το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της Ελεύθερης Επικοινωνίας. Εκφωνητής είναι ο Αλέξανδρος Γιώτης, από το σπίτι του όποίου εκπέμπει ο σταθμός.
Μια ώρα αργότερα χτυπάει το κουδούνι. Δεν είναι ο γαλατάς αλλά ο εισαγγελέας Π.Αθανασίου. Ο τεχνικός του Υπουργείου Συγκοινωνιών προσπαθεί να αποσυνδέσει τον πομπό αλλά ο Αλέξανδρος Γιώτης τον εμποδίζει. Η εκπομπή συνεχίζεται παρουσία του εισαγγελέως, ο οποίος, είναι αλήθεια ότι δυσκολεύεται να εγκλιματισθεί στην πυρετώδη και πρωτόγνωρη ραδιοφωνική ατμόσφαιρα. Αντί για «ραδιοπειρατές» που παίζουν σκυλάδικα έχει να αντιμετωπίσει ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων.
Ο εισαγγελέας απομακρύνεται και από τα ερτζιανά ακούγεται «Εδώ Κανάλι 15 στα FM από τους 105. Το σύνθημά μας από δω και μπρος είναι: εκπομπή δεν γίνεται χωρίς τον Αρκουδέα» – (Αρκουδέας είναι ο αστυνομικός διευθυντής Αθηνών).
Το λόγο τώρα παίρνει ο Ρούσσος Κούνδουρος: «θα συνεχίσουμε παρά την όποια αντίδραση. Θα ανακοινωθεί από τον τύπο πότε θα γίνει αυτό. Προς το παρόν συνεχίσατε την ακρόασή μας…».
Το «Κανάλι 15» σιγεί, τα μηχανήματα κατάσχονται, 17 πολίτες συλλαμβάνονται και διώκονται ποινικά. Είναι ο Ρούσσος Κούνδουρος, ο Κώστας Ταχτσής, ο Γιάννης Τζαννετάκος, ο Φαίδων Βεγλέρης, ο Λεωνίδας Κόσκος, ο Αλέξανδρος Γιώτης, ο Στέλιος Κούλογλου, ο Περικλής Βασιλόπουλος, ο Άκης Κοσώνας, ο Ευάγγελος Αραμπατζής, η Μπήλιω Τσουκαλά, ο Τηλέμαχος Μαράτος, ο Σπύρος Μάνδρος και ο Λευτέρης Κουσούλης. Η υπόθεση θα πάρει το δρόμο της…
Η δίκη θα γίνει στις 18/1/1988 και οι κατηγορούμενοι θα αθωωθούν.
19/09/86: Οι πολιτικές νεολαίες παίρνουν θέση υπέρ της Ελεύθερης Ραδιοφωνίας. Εξαιρείται η ΚΝΕ.
08/10/86: Το «Κανάλι 15» ξαναβγαίνει στον αέρα. Αυτή τη φορά επιστρατεύεται ακόμα και η πυροσβεστική, τα οχήματα της οποίας παραμένουν 4 ώρες έξω από το σταθμό. Όσο κράτησε και η εκπομπή του «καναλιού 15». Στο ραδιοθάλαμο ο Μιλτιάδης Έβερτ, ο Κώστας Φιλίνης και ο Γιάννης Αβέρωφ κουβεντιάζουν για τις δημοτικές εκλογές. Ο Θεόδωρος Κατριβάνος δε συμμετέχει. Η εκπομπή τελειώνει χωρίς οι σταλμένες από το θρυλικό κ. Αρκουδέα αστυνομικές δυνάμεις να παρέμβουν.
04/11/86: Κλείνεται η συμφωνία για την παραμονή της «Φωνής της Αμερικής», ενώ το κυνηγητό στους αιθέρες συνεχίζεται…
12/11/86: Ο Γιώργος Παπανδρέου (πάνω) ζητά δημοσίως απ’ την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ να επιτρέψει την Ελεύθερη Ραδιοφωνία και προτείνει τη σύσταση ομάδας μελέτης αποτελούμενης από ειδικούς.
13/11/86: Ο προϊστάμενος των κρατικών καναλιών Άκης Τσοχατζόπουλος (κάτω) διαφωνεί κατηγορηματικά με την πρόταση του Γιώργου Παπανδρέου, το ίδιο κι ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Κούρτης θα την αποκλείσει.
03/12/86: Ο Ανδρέας Παπανδρέου προτείνει τη σύσταση επιτροπής για την ιδιωτική ραδιοφωνία και διαβεβαιώνει πως στα τέλη Μαρτίου θα υπάρχει έτοιμη πρόταση.
Την ίδια μέρα ο νεοεκλεγμένος δήμαρχος της Αθήνας Μιλτιάδης Έβερτ (κάτω, φωτο της καμπάνιας με την οποία κέρδισε τη δημαρχία) ζητά να δοθεί στους δήμους η δυνατότητα λειτουργίας ραδιοφωνικών σταθμών.
Να σημειωθεί ότι ακόμα και ο τότε διευθυντής της ΕΡΤ Ιάκωβος Καμπανέλλης παίρνει θέση υπέρ της Ελεύθερης Ραδιοφωνίας.
11/12/86: Το 57% των ερωτηθέντων απάντησαν: «ναι στην ιδιωτική ραδιοφωνία», σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε στον τύπο. Όλο και περισσότεροι πολιτικοί και γενικά δημόσιοι άντρες τάσσονται υπέρ της «Ελεύθερης Ραδιοφωνίας». Μεταξύ αυτών ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σπύρος Πλασκοβίτης…
1987
25/01/87: Βγαίνει στον αέρα ο «Πειρατής» στους 92,25 με επικεφαλή τον Αλέξανδρο Γιώτη που εκπροσωπεί και την «Ελεύθερη Ομοσπονδία Ελεύθερων Σταθμών». Καλή μουσική, διακηρύξεις περί «εναλλακτικής ραδιοφωνίας» και εκπομπές οινολογίας με ειδικούς οινολόγους να κάνουν αναλύσεις.
29/05/87: Ο «Τυφλοπόντικας των FM» σταματά τις εκπομπές του δύο μέρες πριν την έναρξη του «Αθήνα 98,4». Με αυτό τον τρόπο διαμαρτύρεται «για τη μεθόδευση της έκδοσης αδειών και για την επιχειρούμενη άλωση της μπάντας των FM από οικονομικούς κολοσσούς».
21/5/87: Ο «Αθήνα 98,4» στον αέρα.
Με διευθυντή τον Γιάννη Τζαννετάκο, εκπέμπει λειτουργώντας μέσα από το κτίριο του Δημαρχείου Αθηνών οδού Λιοσίων, με την κεραία του στο δώμα του μεγάρου, ο πρώτος Δημοτικός Ραδιοσταθμός της χώρας, ο «ΑΘΗΝΑ 9,84». Η κεραία του μεταφέρθηκε διαδοχικά στο ύψος του Λυκαβηττού, όπου αργότερα δόθηκε κυριολεκτικά μάχη για τη διατήρησή της σε σύγκρουση με τα ΜΑΤ της κρατικής εξουσίας και τελικά βρίσκεται στο ραδιοπάρκο κεραιών του Υμηττού.
Οι τρεις πρωτοπόροι Δημοτικοί Ραδιοσταθμοί Αθηνών, Πειραιά, Θεσσαλονίκης, με πρώτο τον «ΑΘΗΝΑ 9,84» ήταν η πραγματική ραδιοφωνική άνοιξη της πολυφωνίας, της πολυμορφίας, της διαφορετικότητας, της εναλλακτικότητας. Ήταν ο καθαρός, ελεύθερος, γνώριμος και αγαπητός ήχος του Ραδιοφώνου της πόλης.
Και η ζωή συνεχίστηκε...
ΠΗΓΗ
Από μικρό παιδί είχα τρέλα με το ραδιόφωνο. Το όνειρό μου ήταν (και σε ένα βαθμό είναι) να έκανα εκπομπή στο -αναλογικό- ραδιόφωνο, με λόγια και μουσική.
Όταν έφευγαν οι δικοί μου, μιλάω για τέλη δεκαετίας του '80, πήγαινα στο σαλόνι, έβγαζα τους δίσκους και τις κασέτες και παρουσίαζα, χωρίς να με ακούει κανείς. Είχα όνομα εκπομπής, υποτιθέμενους συνεργάτες που ευχαριστούσα, τσαρτς, ειδήσεις, τα πάντα.
Όσα συνέβαιναν γύρω μου, ή μάλλον στο ραδιόφωνό μου, με είχαν εμπνεύσει τρομερά. Μέχρι το '86-87 στη Θεσσαλονίκη μόνο τα κρατικά προγράμματα έπαιζαν, και για ένα παιδί ήταν ιδιαιτέρως βαρετά. Με την έλευση της ελεύθερης ραδιοφωνίας η ζωή μου άλλαξε. Κι όταν πια γεννήθηκε ο πρώτος σταθμός που έπαιζε όλη μέρα μόνο ξένη μουσική, ο 101 FM Stereo, σχεδόν δεν ήθελα να κοιμηθώ. Πήγαινα γνώριζα τους dj, τηλεφωνούσα σε διαγωνισμούς και κέρδιζα δώρα - και άρχισα φυσικά να κάνω τις εκπομπές μου στα κρυφά, στο σαλόνι, έχοντας το νου μου μην ακούσω το ασανσέρ ή την πόρτα να ανοίγει, και ρεζιλευτώ.
Κι ενώ έζησα τη χαρά της ελεύθερης ραδιοφωνίας, ποτέ μέχρι τώρα δεν είχα μάθει την ιστορία του πώς φτάσαμε ως εκεί. Στο metajournalism διάβασα, μονορούφι, το Χρονολόγιο, αποσπάσματα δηλαδή απ' το “Είμαστε στον Αέρα” του Α.Ρουμελιώτη, 1991, Εκδόσεις Παρατηρητή.
Απ' αυτό, επέλεξα μερικά απ' τα γεγονότα που μου έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση...
(Η επιλογή των εικόνων και των βίντεο είναι δική μου)
Από την παρανομία στη νομιμότητα
Η περίοδος από το 1974 ως το 1990 θεωρείται ότι άλλαξε τη ροή της ιστορίας σε ότι αφορά την ελληνική ραδιοφωνία, με την εμφάνιση και ιδιωτικό ραδιόφωνο. Από τους πειρατές της εποχής (που συνεχίζουν την παράδοση της δεκαετίας του 1960) ως τους πρώτους νόμιμους σταθμούς, η πορεία έχει να επιδείξει σημαντικές προσπάθειες, όνειρα, κυνηγητά και σίγουρα πολλά ευτράπελα. Αυτή τη διαδρομή θα προσπαθήσουμε να ακολουθήσουμε, στο ραδιοφωνικό χάρτη της Αθήνας αναφέροντας μερικούς απ' τους σημαντικότερους σταθμούς της.
Δεκαετία 1970
1973: Νοέμβριος. Εκπέμπει ο σταθμός των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» του Πολυτεχνείου και τον αναμεταδίδουν αρκετοί ραδιοπειρατές.
1975: Χειμώνας. Ο πρώτος πολιτικός που απείλησε ότι θα βγάλει στον αέρα πειρατικό σταθμό ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, στη διάρκεια της συζήτησης για το επίμαχο άρθρο 15 του συντάγματος. [Όταν έγινε ο ίδιος Πρωθυπουργός βέβαια, προσπαθούσε να αποτρέψει την απελευθέρωση της ραδιοφωνίας με νύχια και με δόντια.]
1979: Χειμώνας. Εκπέμπουν οι Ρ/Σ των φοιτητικών καταλήψεων ενάντια στον νόμο «815» για την ανώτατη εκπαίδευση που έχει ετοιμάσει η κυβέρνηση Καραμανλή. Εκτός από συνθήματα, μουσική και συζητήσεις, διαβάζονται διακηρύξεις υπέρ της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Σε περιοδικά της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς εκείνης της εποχής δημοσιεύονται φωτογραφίες απ’ το στούντιο με μαύρη γραμμή στα μάτια για να μην αναγνωρίζονται οι εκφωνητές.
Δεκαετία 1980
1981
19/10/81: «Το Ράδιο του Δρόμου» βγαίνει στον αέρα ανήμερα στις εκλογές. Μεταδίδει συζητήσεις με άτομα της Άκρας Αριστεράς, βγαίνει στο δρόμο και μιλά με τους νικητές που πανηγυρίζουν.
Μια ώρα κάθε Κυριακή, σαν τη θεία λειτουργία, μεταδίδει τις ηχογραφημένες εκπομπές του από εναλλασσόμενα σημεία, με έναν πομπό 40 Watt και με τους τσιλιαδόρους πάντα σε ετοιμότητα. Ο Γιάννης Χρυσοβέργης και ο Γιώργος Τσιάνης είναι η ψυχή του σταθμού. Τους ενισχύουν η Μαρία Πρεσβέλου, η Μαργαρίτα Τζανουδάκη και οι τεχνικοί Νάσος Κοσμάς και Γιάννης Χρυσόγελος.
20/05/81: Ο «Τυφλοπόντικας των fm» αφήνει τα υπόγεια και διασχίζει τους αιθέρες. Εκπομπές λόγου με σάτιρα. Πολιτικο-κοινωνικά σχόλια, ειδήσεις από της Ελλάδα και το εξωτερικό. Δραματοποιημένες λογοτεχνικές εκπομπές, μουσική της ανεξάρτητης Rock σκηνής, της λατινικής μουσικής αλλά και ρεμπέτικα και λαϊκά είναι τα μουσικά είδη που ακούν οι ακροατές του «Τυφλοπόντικα των FM».
1982
15/01/82: «Το Ράδιο του Δρόμου» επισκέπτεται ο Ντάνος Κρυστάλλης (πράκτωρ της ΚΥΠ που παρίστανε τον αριστεριστή) δηλώνει fan και τους υπόσχεται τεχνική βοήθεια.
 |
| O Nτάνος Κρυστάλλης τότε και τώρα |
01/04/82: Αντι-φεστιβάλ (του περιοδικού Αντί) και ένας ραδιοσταθμός γεννήθηκε με συγκεκριμένη διάρκεια ζωής. Την ευθύνη του σταθμού αναλαμβάνουν οι συντελεστές του «Ράδιο του Δρόμου».
1983
15/12/83: «Ράδιο-Αντίλαλος» στους 108,8 του περιοδικού Αντί. Ο σταθμός που δεν έχει σκοπό να αναμεταδίδει διαφημιστικά μηνύματα. Στον αέρα συνέχεια οι απόψεις του Μανώλη Αναγνωστάκη, της Δήμητρας Γαλάνη, του Ηλία Ηλιού, του Π. Κανελλόπουλου, του Λ. Κηλαηδόνη, του Δημήτρη Τσάτσου, του Διονύση Σαββόπουλου.
16/12/83: «Ράδιο-Αντίλαλος» δεύτερη μέρα στον αέρα. Ο Μπόστ γράφει και διαβάζει χιουμοριστικές ειδήσεις και ο Διονύσης παίζει ζωντανά στο πιάνο. Απ’ έξω δύο ραδιογωνιόμετρα για να εντοπίσουν το σταθμό – λες και δεν ήξεραν που ήταν – και πολύ «ασφάλεια». Απειλούν πως θα σπάσουν την πόρτα. Στο άνοιγμά της βρίσκουν τον Κώστα Ζουράρι στο πιάνο και το Διονύση Σαββόπουλο να τραγουδά. Μαζί τους ο Χρήστος Παπουτσάκης (διευθυντής του περιοδικού), οι συνεργάτες του περιοδικού και μερικοί φίλοι που συμμετέχουν στο «πάρτι».
Ο πομπός έχει ήδη κάνει φτερά. Από τα «εγκληματικά» όργανα εκπομπής υπάρχουν κάποιες κασέτες, κάποια σκόρπια κείμενα και κανα-δυο μικρόφωνα. Υπό τη συνοδεία του πιάνου συνεχίζουν το ψάξιμο τα όργανα της τάξης. Οι καλεσμένοι του Χρήστου Παπουτσάκη δεν αποφασίζουν να διαλύσουν το πάρτι κι όταν τους το επιβάλουν ο Διονύσης ρωτά: «θα πάμε με την κλούβα ή με τα πόδια στο τμήμα;». «Με την κλούβα».
17/12/83: Ο Δημήτρης Μαρούδας (κυβερνητικός εκπρόσωπος, φωτο κάτω δεξιά) δηλώνει για το «Ράδιο-Αντίλαλος»: «Απέναντι στο νόμο δεν υπάρχουν δύο κατηγορίες πολιτών».
 |
| 1982: Ο Γιάννης Αλευράς, πρόεδρος της Βουλής, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, η Μαργαρίτα Παπανδρέου, η Εύα Ζησιμίδου, πρώτη σύζυγος του Γιώργου Παπανδρέου, και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Μαρούδας |
20/12/83: «Οι παράνομοι ραδιοσταθμοί θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των πτήσεων», δηλώνει ο υφυπουργός συγκοινωνιών Σήφης Βαλυράκης.
28/12/83: Στην ΑΣΟΕΕ (Οικονομικό Πανεπιστήμιο) οργανώνεται «εναλλακτικό επταήμερο». Ανάμεσα στις εναλλακτικές προτάσεις και μια πρόταση για εναλλακτικό ραδιόφωνο. Στις εκδηλώσεις προσφέρονται φρούτα υπό το φως των κεριών και για 20 λεπτά όλη αυτή η ατμόσφαιρα αναπαράγεται στον αέρα μέσω ενός πομπού.
1984
14/02/84: Επωφελούμενο από το πανεπιστημιακό άσυλο, το «Ράδιο Πείραμα» βγαίνει στον αέρα από το Πάντειο με ευθύνη της φοιτητικής παράταξης «Δημοκρατικός Αγώνας»του Κ.Κ.Ε (Εσωτερικού).
 |
| Μπάμπης Δρακόπουλος, Γιάννης Μπανιάς, Λεωνίδας Κύρκος, Πέτρος Κουναλάκης |
Την ίδια μέρα ραδιοπειρατής καταδικάζεται σε 20 μέρες φυλάκιση. Έκανε εκπομπή για τα όμορφα μάτια μιας κοπέλας. Στην απολογία του θα πει: «Ερωτεύθηκα μια 17χρονη η οποία με εγκατέλειψε για χάρη ενός άλλου που είχε «παράνομο» ραδιοσταθμό. Προμηθεύτηκα κι εγώ ένα σταθμό για να της αφιερώνω τραγούδια».
16/02/84: Τυφλός ραδιοπειρατής καταδικάζεται σε 25 μέρες φυλάκιση από το Β’ Τριμελές Εφετείο. Ο Γιάννης Οικονομίδης είπε στο δικαστήριο: «Δεν έκανα διαφημίσεις και δεν εμπόδιζα τις επικοινωνίες, έδινα διέξοδο στην επιθυμία μου να γνωρίζω πολλούς φίλους. Παρέες δεν έχω, δεν βλέπω και δεν απολαμβάνω τίποτα. Με το σταθμό έβλεπα τον κόσμο».
17/02/84: Τρίτη μέρα για το «Ράδιο Πείραμα» του Δημοκρατικού Αγώνα που λειτουργεί στην Πάντειο και στον αέρα βγαίνει μια συζήτηση γύρω από την ελεύθερη ραδιοφωνία με τη συμμετοχή του καθηγητή Δημήτρη Τσάτσου, του συνθέτη Λουκιανού Κηλαηδόνη και εκπροσώπου του Αντί και της Αυγής.
Αργά το βράδυ υποχρεώθηκε σε σιγή μετά την παρέμβαση του Θεόδωρου Καραγιαννίδη, μέλους του Κ.Σ της ΕΦΕΕ και ηγετικό στέλεχος της ΚΝΕ., ο οποίος συνοδευόμενος από κάμποσους καμπόσους, κατάφερε να τον διαλύσει. Οι φοιτητές μαζί με τον Κηλαηδόνη τραγουδούν «είμαι ένας φτωχός και μόνος κάου-μπόι».
02/06/84: Ο σταθμός «Ελεύθερη Ραδιοφωνία» παρ’ όλες τις διώξεις, συνεχίζει να βγαίνει στον αέρα από την Πολυτεχνειούπολη στου Ζωγράφου. Τα ραδιογωνιόμετρα τους εντοπίζουν αλλά η σύλληψή τους εμποδίζεται από την ΕΦΕΕ. Λίγες μέρες μετά η «Ελεύθερη Ραδιοφωνία» θα σιγήσει.
09/06/84: Ο «Play Boy» και ο Σπύρος Χάρλεϊ κερδίζουν την προσοχή των ακροατών αλλά και του εισαγγελέα.
1985
10/01/85: Ο «Τυφλοπόντικας των FM» διακόπτει τη λειτουργία του λόγω σύλληψης των Άκη Ασπρογέρακα, Μάκη Καρακιανίτη και Κατερίνας Λασιθιωτάκη, οι οποίοι καταδικάζονται πρωτόδικα σε 5 μήνες φυλάκιση. Τα μηχανήματα εκπομπής του ραδιοφώνου κατάσχονται, καθώς και οι δίσκοι, κασετόφωνα, ραδιόφωνα κλπ.
08/06/85: Το «Κανάλι 15» βγαίνει στον αέρα ένα δεκαήμερο πριν τις βουλευτικές εκλογές και καλεί τα κόμματα να παρουσιάσουν τις πολιτικές τους θέσεις μέσω των εκπομπών του σταθμού. Μ’ αυτό τον τρόπο αντιδρούν στο κρατικό μονοπώλιο και καταθέτουν τη δική τους πρόταση για την πλουραλιστική πληροφόρηση.
τα αρχειακά ηχητικά σήματά του
10/06/85: Το ΚΚΕ στήνει το δικό του σταθμό λίγο πριν τις εκλογές.
1986
30/03/86: Το «Κανάλι 15» είναι πια κανονικά στον αέρα.
Οι συντελεστές της «Ομάδας Πρωτοβουλίας για την Ελεύθερη Ραδιοφωνία» με πρωτεργάτη τον Ρούσσο Κούνδουρο δοκιμάζουν στην πράξη την υλοποίηση των διακηρύξεών τους.
Είναι 7 το απόγευμα και στους αιθέρες ακούγεται η φωνή του καθηγητή της Νομικής Φαίδωνα Βεγλέρη. Μιλά για το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της Ελεύθερης Επικοινωνίας. Εκφωνητής είναι ο Αλέξανδρος Γιώτης, από το σπίτι του όποίου εκπέμπει ο σταθμός.
Μια ώρα αργότερα χτυπάει το κουδούνι. Δεν είναι ο γαλατάς αλλά ο εισαγγελέας Π.Αθανασίου. Ο τεχνικός του Υπουργείου Συγκοινωνιών προσπαθεί να αποσυνδέσει τον πομπό αλλά ο Αλέξανδρος Γιώτης τον εμποδίζει. Η εκπομπή συνεχίζεται παρουσία του εισαγγελέως, ο οποίος, είναι αλήθεια ότι δυσκολεύεται να εγκλιματισθεί στην πυρετώδη και πρωτόγνωρη ραδιοφωνική ατμόσφαιρα. Αντί για «ραδιοπειρατές» που παίζουν σκυλάδικα έχει να αντιμετωπίσει ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων.
Ο εισαγγελέας απομακρύνεται και από τα ερτζιανά ακούγεται «Εδώ Κανάλι 15 στα FM από τους 105. Το σύνθημά μας από δω και μπρος είναι: εκπομπή δεν γίνεται χωρίς τον Αρκουδέα» – (Αρκουδέας είναι ο αστυνομικός διευθυντής Αθηνών).
Το λόγο τώρα παίρνει ο Ρούσσος Κούνδουρος: «θα συνεχίσουμε παρά την όποια αντίδραση. Θα ανακοινωθεί από τον τύπο πότε θα γίνει αυτό. Προς το παρόν συνεχίσατε την ακρόασή μας…».
Το «Κανάλι 15» σιγεί, τα μηχανήματα κατάσχονται, 17 πολίτες συλλαμβάνονται και διώκονται ποινικά. Είναι ο Ρούσσος Κούνδουρος, ο Κώστας Ταχτσής, ο Γιάννης Τζαννετάκος, ο Φαίδων Βεγλέρης, ο Λεωνίδας Κόσκος, ο Αλέξανδρος Γιώτης, ο Στέλιος Κούλογλου, ο Περικλής Βασιλόπουλος, ο Άκης Κοσώνας, ο Ευάγγελος Αραμπατζής, η Μπήλιω Τσουκαλά, ο Τηλέμαχος Μαράτος, ο Σπύρος Μάνδρος και ο Λευτέρης Κουσούλης. Η υπόθεση θα πάρει το δρόμο της…
Η δίκη θα γίνει στις 18/1/1988 και οι κατηγορούμενοι θα αθωωθούν.
19/09/86: Οι πολιτικές νεολαίες παίρνουν θέση υπέρ της Ελεύθερης Ραδιοφωνίας. Εξαιρείται η ΚΝΕ.
08/10/86: Το «Κανάλι 15» ξαναβγαίνει στον αέρα. Αυτή τη φορά επιστρατεύεται ακόμα και η πυροσβεστική, τα οχήματα της οποίας παραμένουν 4 ώρες έξω από το σταθμό. Όσο κράτησε και η εκπομπή του «καναλιού 15». Στο ραδιοθάλαμο ο Μιλτιάδης Έβερτ, ο Κώστας Φιλίνης και ο Γιάννης Αβέρωφ κουβεντιάζουν για τις δημοτικές εκλογές. Ο Θεόδωρος Κατριβάνος δε συμμετέχει. Η εκπομπή τελειώνει χωρίς οι σταλμένες από το θρυλικό κ. Αρκουδέα αστυνομικές δυνάμεις να παρέμβουν.
04/11/86: Κλείνεται η συμφωνία για την παραμονή της «Φωνής της Αμερικής», ενώ το κυνηγητό στους αιθέρες συνεχίζεται…
12/11/86: Ο Γιώργος Παπανδρέου (πάνω) ζητά δημοσίως απ’ την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ να επιτρέψει την Ελεύθερη Ραδιοφωνία και προτείνει τη σύσταση ομάδας μελέτης αποτελούμενης από ειδικούς.
13/11/86: Ο προϊστάμενος των κρατικών καναλιών Άκης Τσοχατζόπουλος (κάτω) διαφωνεί κατηγορηματικά με την πρόταση του Γιώργου Παπανδρέου, το ίδιο κι ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Κούρτης θα την αποκλείσει.
03/12/86: Ο Ανδρέας Παπανδρέου προτείνει τη σύσταση επιτροπής για την ιδιωτική ραδιοφωνία και διαβεβαιώνει πως στα τέλη Μαρτίου θα υπάρχει έτοιμη πρόταση.
Την ίδια μέρα ο νεοεκλεγμένος δήμαρχος της Αθήνας Μιλτιάδης Έβερτ (κάτω, φωτο της καμπάνιας με την οποία κέρδισε τη δημαρχία) ζητά να δοθεί στους δήμους η δυνατότητα λειτουργίας ραδιοφωνικών σταθμών.
 |
| Ο Έβερτ θα αποδεικνυόταν ο πρωτοπόρος της ελεύθερης ραδιοφωνίας, έξι μήνες αργότερα, με τον Αθήνα 9.84. |
 |
| O Καμπανέλλης, στα σκαλοπάτια του Εθνικού Θεάτρου. |
1987
25/01/87: Βγαίνει στον αέρα ο «Πειρατής» στους 92,25 με επικεφαλή τον Αλέξανδρο Γιώτη που εκπροσωπεί και την «Ελεύθερη Ομοσπονδία Ελεύθερων Σταθμών». Καλή μουσική, διακηρύξεις περί «εναλλακτικής ραδιοφωνίας» και εκπομπές οινολογίας με ειδικούς οινολόγους να κάνουν αναλύσεις.
29/05/87: Ο «Τυφλοπόντικας των FM» σταματά τις εκπομπές του δύο μέρες πριν την έναρξη του «Αθήνα 98,4». Με αυτό τον τρόπο διαμαρτύρεται «για τη μεθόδευση της έκδοσης αδειών και για την επιχειρούμενη άλωση της μπάντας των FM από οικονομικούς κολοσσούς».
21/5/87: Ο «Αθήνα 98,4» στον αέρα.
Με διευθυντή τον Γιάννη Τζαννετάκο, εκπέμπει λειτουργώντας μέσα από το κτίριο του Δημαρχείου Αθηνών οδού Λιοσίων, με την κεραία του στο δώμα του μεγάρου, ο πρώτος Δημοτικός Ραδιοσταθμός της χώρας, ο «ΑΘΗΝΑ 9,84». Η κεραία του μεταφέρθηκε διαδοχικά στο ύψος του Λυκαβηττού, όπου αργότερα δόθηκε κυριολεκτικά μάχη για τη διατήρησή της σε σύγκρουση με τα ΜΑΤ της κρατικής εξουσίας και τελικά βρίσκεται στο ραδιοπάρκο κεραιών του Υμηττού.
Οι τρεις πρωτοπόροι Δημοτικοί Ραδιοσταθμοί Αθηνών, Πειραιά, Θεσσαλονίκης, με πρώτο τον «ΑΘΗΝΑ 9,84» ήταν η πραγματική ραδιοφωνική άνοιξη της πολυφωνίας, της πολυμορφίας, της διαφορετικότητας, της εναλλακτικότητας. Ήταν ο καθαρός, ελεύθερος, γνώριμος και αγαπητός ήχος του Ραδιοφώνου της πόλης.
 |
| Διαφήμιση του 1987. Δεν υπήρχε πια επιστροφή. |
Και η ζωή συνεχίστηκε...
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου