Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Ζέρμας | Πλαγιά Κόνιτσας

Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 40 χιλιομέτρων από την Κόνιτσα, κοντά στον νέο οικισμό Πλαγιά και κατά την παράδοση ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο μεταξύ των ετών 668 – 685, στη θέση Παλιομονάστηρο. 

Η ερειπωμένη σήμερα Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι χτισμένη απέναντι από τον εγκαταλελειμμένο λόγω των κατολισθήσεων οικισμό της Ζέρμας (παλαιά Πλαγιά), στη δεξιά πλευρά του ρέματος Μακρυλάκκος του όρους Γράμμου το οποίο φτάνει μέχρι και το Σαραντάπορο ενώ απέχει περίπου 3 χιλιόμετρα από την εθνική οδό της Κόνιτσας – Κοζάνης, στην παράκαμψη προς την Πλαγιά. 

Στη σημερινή της θέση η Μονή χτίστηκε αρκετά αργότερα, μετά από ζημιές που υπέστη λόγω των επικίνδυνων και μεγάλων κατολισθήσεων.

Το πολύ όμορφο αυτό μοναστήρι είναι μέσα σε ένα δάσος κατάφυτο από βελανιδιές και δίπλα σε μια πηγή για το πότισμα των ζώων. 

Την αλλαγή θέσης της Μονής συμπεραίνει κανείς αν συνδυάσει δύο στοιχεία. 

Aφ ενός την εντοιχισμένη επιγραφή στη δυτική πλευρά του Καθολικού, όπου αναγράφεται ως έτος κτίσης το 1656 από τον Ιωάννη Νικολάου, και αφ ετέρου τη σωζόμενη σφραγίδα της Μονής του έτους 1618, στοιχείο που υποδηλώνει πιθανώς προγενέστερη λειτουργία της Μονής σε μία διαφορετική θέση. 


Από την ανακαίνιση του 1802 και μέχρι το 1913 η Μονή μαρτυρείται ενεργή, με τελευταίο Ηγούμενο το Ζακύνθιο Αρχιμανδρίτη Διονύσιο Παπαδάτο. Πέρα από το θρησκευτικό της έργο, η Μονή βοήθησε πνευματικά και οικονομικά την ευρύτερη περιοχή κατά την Τουρκοκρατία.

Στον 20ο αιώνα, κατά τη διάρκεια των πολέμων, υπέστη εκτεταμένες καταστροφές, ιδίως στην πτέρυγα των κελλιών και στο τέμπλο του Καθολικού όπου κάηκαν ολοσχερώς. Το Καθολικό είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, ενώ άλλοι δύο τρούλοι βρίσκονται στο νάρθηκα και αυτό αποτελεί το μοναδικό δείγμα του συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού τύπου στην Ήπειρο. 


Στο εσωτερικό του ναού σώζονται τοιχογραφίες, ενδεικτικές του παλαιότερου πλούσιου διακόσμου που σύμφωνα με επιγραφή, ήταν έργο των Λινοτοπιτών ζωγράφων Νικολάου και Γεωργίου.

Ο κυρίως ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη, με τέσσερις κολώνες στις οποίες στηρίζεται ο μεγάλος τρούλος της εκκλησίας. Η πύλη του ναού στη δυτική πλευρά είναι τοξοειδής και μοναδικής τεχνοτροπίας. 

Στο υπέρθυρο υπάρχει ανάγλυφος σταυρός και η κτητορική επιγραφή της Μονής. Πάνω από αυτό σε μια κόγχη υπήρχε τοιχογραφία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.


Tο λιθανάγλυφο τόξο της στην Πύλη ήταν από τις σημαντικές της ιδιαιτερότητες, δυστυχώς όμως, δεν υπάρχει πια, άγνωστοι έχουν αφαιρέσει τα λιθανάγλυφα και τις βαριές σκαλισμένες πέτρες που σχημάτιζαν το τόξο της πύλης τον Σεπτέμβριο του 2009 και που πρέπει να ζύγιζαν πάνω από ένα τόνο.

Ένα λιθανάγλυφο τόξο σπάνιας ομορφιάς και τεχνικής, έργο σπουδαίων μαστόρων από την Βούρμπαινη. 

Πρόκειται για τον ναοδόμο πρωτομάστορα Σίμο Ψύλλο που έχτισε επίσης και τον Αγιο Γεώργιο στο Περοβόλι Γρεβενών (1760), τον Αγιο Ιωάννη στο χωριό του την Βούρμπιανη και τον Αγιο Αθανάσιο στο Σανοβό, το σημερινό χωριό Αετόπετρα. 

Δυστυχώς οι περισσότερες τοιχογραφίες, το τέμπλο αλλά και τα κελλιά καταστράφηκαν στην μεγάλη πυρκαγιά του 1947.


Η Μονή της Παναγίας της Ζέρμας αν και έχει χαρακτηριστεί ως αρχαίο και προστατευόμενο ιστορικό μνημείο με την απόφαση YA15794/19-12-1961,ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962 έχει αφεθεί στην εγκατάλειψη και στην λεηλασία.

Τον Φεβρουάριο του 2010, λίγους μήνες μετά την κλοπή των λιθανάγλυφων της Πύλης της Μονής Ζέρμας, μεταξύ άλλων, 15 λίθινα τεμάχια θυρώματος από τα κλεμμένα βρέθηκαν μετά από συντονισμένες προσπάθειες των διωκτικών αρχών.

Βρέθηκαν στην Ιερά Μονή Τζώρας Βασιλικών, ο ηγούμενος της οποίας ισχυρίστηκε ότι τα αγόρασε έναντι 1000e από άγνωστο άνδρα και ασκήθηκε όπως ήταν φυσικό εναντίον του καθώς και σε ένα αντρόγυνο της περιοχής ποινική δίωξη. Το 2009, με απόφαση της Ιερής Μητρόπολης Κονίτσης, ορίστηκε Ηγουμενο συμβούλιο. Αυτό μεταξύ άλλων, καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για την ανακαίνιση και αναδιοργάνωση της Μονής.

Πρόσφατα μετά από τις συνεχείς προσπάθειες της Δημοτικής Αρχής Κόνιτσας, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου και την 8η ΕΒΑ, υπογράφηκε τελικά από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.), η μελέτη αναστήλωσης της ιστορικής Μονής Ζέρμας, του Δήμου Κόνιτσας.

Ήδη στάλθηκε η μελέτη στην 8η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και το έργο είναι έτοιμο προς δημοπράτηση, η οποία θα γίνει από την Περιφέρεια Ηπείρου, στο Πρόγραμμα ΕΑΠΕΚ. Χρειάστηκαν πολύμηνες προσπάθειες από το Δήμο Κόνιτσας, την Περιφέρεια Ηπείρου και την 8η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων προκειμένου να εγκριθεί και το έργο μπορεί να περάσει πλέον στη φάση της δημοπράτησης. 

Σχετικές εργασίες στερέωσης, που ολοκληρώθηκαν τον Αύγουστο του 2011 από το Δήμο Κόνιτσας όπως εργασίες υποστύλωσης, στην ουσία έσωσαν το μνημείο από την ολοκληρωτική κατάρρευσή του. 

Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ζέρμας εορτάζει και πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου, την Κοίμηση της Παναγίας και δέχεται προσκυνητές από την ευρύτερη περιοχή των Κόνιτσας.


Για πληροφορίες , Δήμος Κόνιτσας τηλέφωνο: (+30) 26553 60300 

ΠΗΓΗ