Γειτονιές παλιάς Αθήνας: Από τα Χαυτεία στο Δουργούτι (φωτογραφίες)

Πόσο καλά (νομίζετε ότι) ξέρετε την Αθήνα; Τι σκέφτεστε όταν ακούτε κάποιον να μιλά για τα Χαυτεία; Κάτι κοντά στην Ομόνοια, ναι, σωστά, πού ακριβώς όμως; Κι αν σας δίναμε ραντεβού στο Δουργούτι, πού θα ερχόσασταν να μας βρείτε; Εκτός από τα Αναφιώτικα, μπορείτε να σκεφτείτε άλλη «νησιώτικη» γειτονιά στην Αθήνα; Ακολουθήστε μας, σε μια σύντομη βόλτα ανάμεσα στα ξεχασμένα ονόματα των αθηναϊκών γειτονιών.

Γενική άποψη Αθήνας. Στο κέντρο δεσπόζει η Μητρόπολη, σαν κλώσα με τις μονοκατοικίες-κλωσόπουλα γύρω της (περίπου 1891-1892)

Πλ. Συντάγματος προς οδό Ερμού. Το συντριβάνι στο κέντρο αποτελεί μοναδικό σημείο αναγνώρισης –ακόμα και τα δέντρα ψήλωσαν (περίπου 1890)

Λυκαβηττός και Κολωνάκι από πλ. Συντάγματος (που παραμένει, ακόμα, επίπεδη). Δεξιά τα Παλαιά Ανάκτορα (περίπου 1890)

Παρατεταγμένα πλήθη στα εγκαίνια Ζαππείου Μεγάρου, παρουσία του βασιλιά Γεωργίου Α’ και του πρωθυπουργού Χαριλάου Τρικούπη (20/10/ 1888)

Αγώνες ξιφασκίας στο περιστύλιο του Ζαππείου, κατά τη διάρκεια των Α΄ Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων (1896)

Είσοδος Παναθηναϊκού Σταδίου στους Α΄ Ολυμπιακούς Αγώνες. Αριστερά η λεωφ. Βασ. Ολγας. Μπροστά, οι κήποι του Ζαππείου είναι ακόμα κηπάρια (1896)

Οδός Ερμού με κατεύθυνση προς το Σύνταγμα. Μετά τη διάνοιξη και διαρρύθμισή της, το 1835, γέμισε καταστήματα κυρίως γυναικείων ειδών (1890)

Οδός Αδριανού, Πλάκα. Ανάμεσα στους περαστικούς ένας φουστανελάς. Αριστερά, διαφήμιση τοίχου, δεξιά η σκιά ενός επιβλητικού φοίνικα (δεκαετία 1900)

Βοσκός με κοπάδι στην εμπορικότατη (τότε, όπως και τώρα) οδό Ευαγγελιστρίας στη διασταύρωσή της με την οδό Κλείτου (μεταξύ 1903-1909)

Το εργοστάσιο Φιξ, πριν τη ριζική ανακατασκευή του από τον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο, το ’50, και πολύ πριν γίνει «βορά» του σταθμού μετρό. Μπροστά, η λεωφ. Συγγρού γαλήνια με ιππήλατες άμαξες (δεκαετία 1900)

Οι φυλακές Αβέρωφ, πριν δώσουν τη θέση τους στη νομοθετική εξουσία για την ανέγερση του Αρείου Πάγου. Η λεωφ. Αλεξάνδρας είναι ακόμα καρόδρομος και η –κάθετη- Κυρίλλου Λουκάρεως απλώς δεν υπάρχει (δεκαετία 1900)

Φωτογραφία-σκάνδαλο στους καιρούς που ζούμε: το περίπτερο της σαμπάνιας, στην Παγκόσμια Εκθεση Ζαππείου. Οι κυρίες μπροστά, στρέφουν επιδεικτικά την πλάτη (1903)

Εκεί που σήμερα ανεβοκατεβαίνει η οδός Καλλιρόης. Τα νερά του χιλιοτραγουδισμένου Ιλισσού φωτίζονται από τον ήλιο, η βλάστηση είναι παραδείσια και η πρωινή πάχνη αγκαλιάζει την πόλη (περίπου 1910)

Οδός Βερανζέρου. Με άλογο και πουλαράκι, στη μέση του δρόμου. Με σπίτια και δέντρα που χάθηκαν από προσώπου πόλης (περίπου 1910)

Τα Προπύλαια Ακρόπολης «αντικρύζουν» το νοτιοδυτικό τμήμα της Αττικής. Στο κέντρο ο αρχικός «πυρήνας» της εκκλησίας του Αγ. Δημητρίου Λουμπαρδιάρη. Στο βάθος τα ηλιόφωτα νερά του Φαλήρου και η Σαλαμίνα (δεκαετία 1910)

Η πλατεία Συντάγματος την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων. Στο κέντρο εκτίθενται πυροβόλα-λάφυρα του πολέμου. Αριστερά το ξενοδοχείο Μεγ. Βρετανία και τα μέγαρα Σκουλούδη και Βούρου, πριν δώσουν τη θέση τους σε ξενοδοχεία (1912-1913)

Η νεκρική πομπή με τη σωρό του βασιλέα Γεωργίου Α΄ κατηφορίζει την οδό Αγίου Κωνσταντίνου, με την εκκλησία να δεσπόζει πάνω δεξιά. Οι Αθηναίοι έχουν ανέβει μέχρι τις κεραμοσκεπές για καλύτερη θέα (20/3/1913)

Αεροφωτογραφία της λεωφόρου Συγγρού. Σε πρώτο πλάνο ο χώρος του Ιπποδρόμου. Ανεβαίνοντας προς το κέντρο, οι αραιοκατοικημένες περιοχές δεν είναι άλλες από την Καλλιθέα, τη Νέα Σμύρνη κ.λπ. (μέσα δεκαετίας ’20)

Η οδός Πανεπιστημίου από το ύψος της Θεμιστοκλέους. Προσέξτε την άνεση με την οποία οι πεζοί διασχίζουν τις γραμμές των –πολυσύχναστων- τραμ (τέλη δεκαετίας ’30)

Αγωνιστές του ΕΛΑΣ βαδίζουν συντεταγμένα στην Διονυσίου Αεροπαγίτου, λίγο μετά την απελευθέρωση. Πίσω, ο τοίχος του παλιού Στρατιωτικού Νοσοκομείου στην περιοχή Μακρυγιάννη, με κάποια διαφήμιση (Οκτώβριος 1944)

Η πλατεία Κολωνακίου με «τηλέφωνον δια το κοινόν», κάποιο λούστρο αριστερά, και αρκετά αυτοκίνητα (αντίκες, πλέον) παρκαρισμένα γύρω-γύρω. Στο βάθος η αρχή της οδού Καρνεάδου (δεκαετία ’50)

Δεκαετία του ’50: Προεκλογική συγκέντρωση, πιθανόν στην πλατεία Κλαυθμώνος. Να ήταν του Ελληνικού Συναγερμού, της ΕΡΕ, ή της ΕΔΑ που παραλίγο να κάνει την έκπληξη το 1958;

Μεταφορά του αδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στη θέση που, έκτοτε, βρίσκεται: στο προαύλιο της Παλαιάς Βουλής. Οι περαστικοί στη Σταδίου χαζεύουν το θέαμα, πίσω διακρίνεται το μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (1954)

Η πλατεία Ομονοίας μετά τη ριζική αναμόρφωσή της στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Στο κέντρο η απόληξη της οδού Πανεπιστημίου. Τα πρώτα οικοδομικά μεγαθήρια είχαν αρχίσει να κρύβουν τον ορίζοντα της πόλης (1962)

Δουργούτι: Απλούστερα γνωστό και ως «τα προσφυγικά του Νέου Κόσμου», είναι η γειτονιά πίσω από το Intercontinental της λεωφόρου Συγγρού. Θα την αναγνωρίσετε εύκολα από τις γιγάντιες εργατικές πολυκατοικίες που χτίστηκαν την δεκαετία του ’60, για να αντικαταστήσουν τα (άνευ αποχετεύσεως, νερού και ρεύματος) παραπήγματα που στέγαζαν από το 1922 τους πρόσφυγες από τη Σμύρνη. Μια πολύ ωραία φωτογραφική βόλτα στο Δουργούτι έχει εδώ το blog του Πιγκουίνου.

Γεράνι: Αυτό που οι περισσότεροι εξ ημών αποκαλούμε «τα δρομάκια κάτω από την Ομόνοια», και πιο συγκεκριμένα το τρίγωνο που περικλείουν οι οδοί Επικούρου, Ευριπίδου, Αθηνάς και Πειραιώς. Πήρε το όνομά του από τους μικρούς γερανούς που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί Αθηναίοι για να αντλούν νερό από τα πηγάδια που βρίσκονταν εδώ.


Χαυτεία: «Δεν ζη κανείς εις τας Αθήνας αν δεν περνά μίαν τουλάχιστον ώραν την ημέραν εις τα Χαυτεία» γράφει ο Γρηγόριος Ξενόπουλος στην «Εφημερίς» τον Ιούλιο του 1913. Η γειτονιά που πήρε το όνομά της από το καφενείο του Ιωάννη Χάφτα (και άρα έπρεπε να γράφεται Χαφτεία, αντί του Χαυτεία που επικράτησε) αντιστοιχεί αρχικά στα τετράγωνα της Πατησίων από την οδό Βερανζέρου μέχρι τη Σταδίου. Σήμερα, το όνομα χρησιμοποιείται για το κομμάτι της Αιόλου ανάμεσα στην Πανεπιστημίου και τη Σταδίου (ή, για να το θέσουμε απλούστερα, τα τετράγωνα γύρω από το καφεκοπτείο του Λουμίδη).

Τζιτζιφιές: Η γειτονιά που παλιότερα λεγόταν «Αράπικα» απλώνεται εκεί όπου η Παραλιακή διασταυρώνεται με την λεωφόρο Θησέως. Πήρε το όνομά της από τα ομώνυμα δέντρα που φύτρωναν στην γειτονιά –η οποία κάποτε ήταν ολόκληρος συνοικισμός: το 1955 είχε 2.843 κατοίκους. Υπήρξε θρύλος τη δεκαετία του ’70 για τα νυχτερινά κέντρα όπως η Νοσταλγία.

Αέρηδες: Κι όμως, είναι και επίσημα όνομα γειτονιάς –το ποιας γειτονιάς υποθέτουμε το μαντεύετε εύκολα: εκείνης γύρω από το Λουτρό των Αέρηδων. Τόσο επίσημα, που αναφέρεται και στο Google Map της Αθήνας. Κατά την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα, εδώ ήταν το κέντρο της πόλης, με την κεντρική αγορά και τον στρατώνα όπου στρατοπέδευε ο βαυαρικός στρατός. Το 1904 με Βασιλικό Διάταγμα «περί αλλαγής ονομάτων τοποθεσιών» η γειτονιά μετονομάσθηκε σε συνοικία Αδριανού, όνομα που δεν επικράτησε ποτέ.

Και ακόμα…

Σούρμενα: Είναι η γειτονιά του Ελληνικού πάνω από την λεωφόρο Βουλιαγμένης. Πήρε το όνομά της από τους πρόσφυγες από την Σούρμενα του Πόντου που εγκαταστάθηκαν εδώ το 1922.

Θυμαράκια: Η γειτονιά γύρω από την ομώνυμη πλατεία, η οποία είναι επίσημα γνωστή ως πλατεία Αθανασίου Διάκου. Βρίσκεται ανάμεσα στα Σεπόλια, τον Λόφο Σκουζέ και την Πλατεία Αμερικής, κάτω από τις γραμμές του τραίνου.

Μυκονιάτικα: Τι νομίζατε, ότι υπάρχουν μόνο «Αναφιώτικα»; Τα Μυκονιάτικα είναι γειτονιά των Αγίων Αναργύρων, πολύ κοντά στη λεωφόρο Κηφισού. Υποθέτουμε ότι περιττεύει να εξηγήσουμε από πού πήραν το όνομά τους.

Γούβα: Είναι η «γούβα» ανάμεσα στις λεωφόρους Ηλιουπόλεως και Βουλιαγμένης. Αν έχετε κατέβει από το Παγκράτι την Υμηττού με κατεύθυνση προς Νέο Κόσμο, σίγουρα μπορείτε να μαντέψετε από πού πήρε το όνομά της.


Μπύθουλας: Μπούθουλα ή Μπύθουλα ονόμαζαν οι παλιοί Αθηναίοι μια γειτονιά του Κολωνού, όπου λίμναζαν στάσιμα νερά σε ξεροπόταμο. Το όνομα της γειτονιάς όπου έμενε η Μαντάμ Σουσού κάνει ωραία ηχητική αντίθεση με τον Βούθουλα, τη γειτονιά δίπλα στην Αγία Φωτεινή. Σε αντίθεση με τον Μπύθουλα, τα νερά του Βούθουλα ήταν τρεχούμενα: Εκεί βρισκόταν μια λιμνούλα στα νερά της οποία κατέληγε ένας μικρός καταρράκτης. Η λαϊκή φράση «ο Βούθουλας κι ο Μπούθουλας» χρησιμοποιούταν για να εκφράσει διαφορετικότητα –όπως λέμε «λαός και Κολωνάκι».

ΠΗΓΗ