 |
| Το “Ντορέ” στην Εθνικής Αμύνης |
Στην καρδιά της πόλης, ακριβώς απέναντι από τον Λευκό Πύργο, βρίσκουμε μέχρι σήμερα ίσως το μακροβιότερο υπάρχον στέκι της Θεσσαλονίκης, ένα σημείο θρύλο που κουβαλάει στο όνομά του την ιστορία ενός αιώνα. Ο λόγος για το “Ντορέ”, το ιστορικό καφέ της Θεσσαλονίκης που στήθηκε με τα τότε ευρωπαϊκά πρότυπα και μάζεψε εντός του από καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες μέχρι πολιτικά πρόσωπα και μέλη βασιλικών οικογενειών, που έγινε σημείο αναφοράς για ανθρώπους που άφησαν το αποτύπωμά τους στα τελευταία εκατό χρόνια της πόλης. Ξεκινώντας από την σημερινή Αλ. Σβώλου, μεταφέρθηκε στο τωρινό του σημείο μετά από 50 χρόνια όπου παραμένει σε παραλλαγμένη μορφή.
Ας γνωρίσουμε την ιστορία του όπως την περιγράφει ο Στράτος Σιμιτζής στο βιβλίο του “Κάποτε στη Θεσσαλονίκη”:
Το Καφέ “Ντορέ” έχει άρρηκτα συνδεθεί με τη Θεσσαλονίκη και την πολιτική, πολιτιστική, κοινωνική, αθλητική ιστορία της. Όμως, έχει συνδέσει το όνομά του και με την ιστορία της χώρας. Στη μακρόχρονη διαδρομή του, πριν αλλάξει η εικόνα του, φιλοξένησε και δέχθηκε αρχηγούς κρατών, πρωθυπουργούς, πρίγκιπες, πολιτικούς άνδρες, ένδοξους στρατηγούς, επιφανείς επιστήμονες, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες, κινηματίες και δικτάτορες που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη ιστορία. Για μια μεγάλη περίοδο το “Ντορέ” ήταν ό,τι πιο λαμπρό είχε να επιδείξει η μακεδονική πρωτεύουσα. Είναι πράγματι πολύ μεγάλη η αίγλη που γνώρισε αυτό το καφεζαχαροπλαστείο. Κάλλιστα θα μπορούσε κάποιος να το συγκρίνει με το περίφημο καφενείο “Ζαχαράτου” στην Αθήνα, και από μία άποψη με το πασίγνωστο Demel στην Βιέννη, “στέκι” του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ. Ήταν την εποχή εκείνη το σημείο συνάντησης και αναφοράς των σημαντικών Θεσσαλονικέων. Η ιστορία του “Ντορέ” είναι συναρπαστική, μοναδικό κομμάτι από την ιστορία της Θεσσαλονίκης, γιατί σ’ αυτήν εμπλέκονται πολλές και σημαντικές προσωπικότητες.
Η αρχή της ιστορίας
Ήταν το 1908, όταν ο Αλφρέδο Μορατόρι, εξέχων Θεσσαλονικιός και πατριώτης, ίδρυσε στη γωνία των οδών Εθνικής Αμύνης και Πρίγκιπος Νικολάου, σήμερα Αλεξάνδρου Σβώλου, καφεζαχαροπλαστείο, αρχικά με το όνομα “Ανατολικό Ζαχαροπλαστείο”. Εκεί ο σεφ ζαχαροπλάστης “Αλή Μπαμπά”, (πιθανόν να είναι και παρατσούκλι) παρασκεύαζε τα περίφημα σιροπιαστά γλυκά, που απολάμβαναν εκτός από τους Τούρκους μπέηδες και πασάδες και οι παλιοί Θεσσαλονικείς, γνωστοί ως “μπαγιάτηδες”. Με την επανάσταση των Νεότουρκων στη Θεσσαλονίκη, τον Ιούλιο του 1908, το “Ντορέ” φιλοξενούσε τους νέους αξιωματικούς και μεταξύ τους τον Κεμάλ Ατατούρκ. Ο Ατατούρκ έπινε συνήθως ρακί σε ειδικά ποτήρια κόκκινου χρώματος. Σε μπλε ποτήρια έπιναν οι Έλληνες θαμώνες. Ο Τάκης Ξεφτέρης, ανεψιός του Αλφρέδο Μορατόρι, ιδιοκτήτης και διευθυντής του “Ντορέ”, μέχρι που έφυγε από τη ζωή εδώ και μερικά χρόνια, διατηρούσε τα ποτήρια και τα κανατάκια του ρακιού σε συλλογή ενθυμίων.
Η σκαλιστή σόμπα του Ταξίμ Πασά
Ταξίμ Πασάς – Διάδοχος Κωνσταντίνος
Ο Ταξίμ Πασάς, στρατιωτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης ήταν από τους τακτικούς θαμώνες του “Ντορέ”. Στις 26 Οκτωβρίου του 1912, παρέδωσε την πόλη στο διάδοχο Κωνσταντίνο, που εισήλθε επικεφαλής του νικηφόρου ελληνικού στρατού. Φεύγοντας, ο Ταξίμ Πασάς δώρισε στον Μορατόρι μια σόμπα από μαντέμι σκαλιστή, πραγματικό έργο τέχνης και ένα περσικό χαλί Μπουχάρα. Και αυτά φυλάσσονται στη συλλογή ενθυμίων. Την εποχή εκείνη το “Ντορέ” επισκέφθηκε ο διάδοχος Κωνσταντίνος, με το επιτελείο του. Εκεί πήραν ένα ζεστό τσάι, ποντς και κέικ. Το σαμοβάρι και η μπολιέρα του ποντς διατηρούνται και αυτά.
Η μπολιέρα του ποντς
Το κίνημα της Εθνικής Αμύνης
Στις 17 Αυγούστου 1916, εκδηλώθηκε στη Θεσσαλονίκη το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης. Στις 26 Σεπτεμβρίου ο Ελευθέριος Βενιζέλος μαζί με τον ναύαρχο Π. Κουντουριώτη και τον στρατηγό Π. Δαγκλή, η Τριανδρία, σχηματίζει προσωρινή κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη. Το διάστημα αυτό τακτικοί θαμώνες είναι οι επιτελείς του Ελευθέριου Βενιζέλου. Μεταξύ τους ο γιoς του, Σοφοκλής, και ο Παύλος Γύπαρης. Άλλοι θαμώνες είναι οι στρατηγοί Οθωναίος, Στυλ. Γονατάς και Τσιρούλης, της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης.
Τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Στο “Ντορέ” κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο σύχναζαν και οι ανώτεροι αξιωματικοί των συμμαχικών δυνάμεων που στάθμευαν στη Θεσσαλονίκη. Από το “Ντορέ” περνούσαν και οι αξιωματικοί του γαλλικού και του βρετανικού στρατού με τις εντυπωσιακές στολές τους, ιδιαίτερα οι ουσάροι του ιππικού για να πάρουν έναν γαλλικό καφέ, ένα τσάι ή μια βιεννέζικη σοκολάτα, όπως επέστρεφαν από το περίφημο σαλόνι της μαντάμ Άννας, εκεί κοντά, στην οδό Αγγελάκη, όπου προηγουμένως “διασκέδαζαν”.
Η μεγάλη πυρκαγιά της 5ης Αυγούστου 1917
Θύμα της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917 ήταν και το “Ντορέ”, που καταστράφηκε ολοσχερώς. Στην προσπάθεια αναδημιουργίας του συνέβαλε αποφασιστικά η επαναστατική κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, που έδωσε εντολή στο δήμαρχο Αγγελάκη να παράσχει κάθε δυνατή βοήθεια. Έτσι λίγο αργότερα στην ίδια θέση ξαναγεννήθηκε ένα νέο “Ντορέ”‘, μοντέρνο, πολυτελές, με νέα ευρωπαϊκή επίπλωση, νέο εξοπλισμό, όλα ειδική παραγγελία από τη Βιέννη. Ο Ιταλός αρχιτέκτων Βιταλιάνο Ποζέλι, ήταν αυτός που σχεδίασε το νέο “Ντορέ”, δημιουργώντας ένα ανεπανάληπτο περιβάλλον. Ο ίδιος έκανε τα σχέδια και για το Διοικητήριο, το Γ’ Σώμα Στρατού, την βίλα Αλλατίνη, σήμερα Νομαρχία, το κτίριο της Παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής -τότε Πανεπιστήμιο – και για άλλα εντυπωσιακά νεοκλασικά κτίρια. Το νέο “Ντορέ” διέθετε και αίθουσα μπιλιάρδου, βιεννέζικης προέλευσης. Ανάμεσα στις προσωπικότητες που σύχναζαν την περίοδο αυτή είναι ο Γεώργιος Κονδύλης και ο Θεόδωρος Πάγκαλος.
Προσφορά στους πρόσφυγες
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, πολλοί πρόσφυγες είχαν στεγασθεί στις εκκλησίες των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και του Αγίου Αντωνίου στο Ιπποδρόμιο. Στους πρόσφυγες το “Ντορέ” για ένα σημαντικό διάστημα, μέχρις ότου αποκατασταθούν, προσέφερε ένα πρωινό ρόφημα και ένα ζεστό μεσημεριανό γεύμα. Ξεχωριστοί επισκέπτες του “Ντορέ” αυτή την περίοδο ήταν ο πρίγκιπας Αλέξανδρος και η Ασπασία Μάνου, ο μεγάλος έρωτάς του. Η δικτατορία Παγκάλου έφερε στο “Ντορέ” τον επιτελάρχη Σπύρο Καραπάνο, τον υπασπιστή του Σπύρο Μυρώνη, τον φρούραρχο Σπανόπουλο και άλλους αξιωματούχους του καθεστώτος.
Ο Γιαγκούλας στο “Ντορέ”
Ο Τάκης Ξεφτέρης είχε ακούσει από τους δικούς του ότι ο διαβόητος λήσταρχος Γιαγκούλας εμφανίσθηκε μια ημέρα στο “Ντορέ” ως πελάτης. Άψογα ντυμένος, παρήγγειλε το παγωτό του, πλήρωσε το λογαριασμό του και έφυγε αφήνοντας μια κάρτα κάτω από το πιατάκι. Ο σερβιτόρος Γιάννης Πούλιος μόλις είδε την κάρτα πάγωσε από φόβο και έκπληξη. Έδωσε την κάρτα στον Αλφρέδο Μορατόρι που έσπευσε να καταγγείλει το γεγονός στη Γ’ Αστυνομικό Τμήμα. Η κάρτα έγραφε: “Φώτης Γιαγκούλας, βασιλιάς των ορέων”.
Ντορέ και Απόκριες
Την περίοδο της Αποκριάς το “Ντορέ” γνώριζε μεγάλες πιένες, με τον Χορό των Συντακτών “Λευκή Άρκτος” και και τον χορό της Φιλοπτώχου Αδελφότητος. Όλη κοσμική Θεσσαλονίκη έδινε το “παρών”. Οι κυρίες με έξωμες τουαλέτες και κρινολίνα και οι κύριοι με σμόκιν απολάμβαναν τα περίφημα παγωτά Σάρα Μπερνάρ, Αρμενοβίλ, Ουράνιο Τόξο και άλλα. Μεταξύ τους ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Νικόλαος Μάνος και ο Αντιδήμαρχος Απόστολος Κοσμόπουλος. Η μεγάλη παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, ανέστειλε τις μεγάλες εκείνες εκδηλώσεις.
Το “Ντορέ” στο Λευκό Πύργο
Το 1933 το “Ντορέ” μεταστεγάστηκε στην περιοχή Λευκού Πύργου. Εκεί συνέχισε να γνωρίζει πιένες και δόξα. Με το κίνημα του 1935, που κατέστειλε ο Γεώργιος Κονδύλης, το “Ντορέ” φιλοξένησε τους πρωταγωνιστές των γεγονότων, όπως τον πτέραρχο Ρέππα, ο οποίος πετώντας με δανεικό σερβικό δίπλανο Μπρικέ, πολυβολούσε τους στασιαστές στον ποταμό Στρυμόνα. Κατά τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά, το “Ντορέ” έγινε στέκι για τους αξιωματούχους του καθεστώτος, όπως τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας-Θράκης, Γεώργιο Κυρίμη, τον γ.γ. Αλέκο Καραθοδωρή, τον υπουργό Ευρυσθέα Μαγιάκο, τον αρχηγό της νεολαίας Λεμπέση, τον σωματάρχη Καβαράκο και άλλους. Το 1936 αναβίωσαν τα παλιά Καρναβάλια, και η μεγαλοπρεπής πομπή των αρμάτων περνούσε μπροστά από το “Ντορέ” και ανηφόριζε την οδό Εθνικής Αμύνης προς το Συντριβάνι.
Τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Με την κήρυξη του Πολέμου οι φίλοι και οι τακτικοί θαμώνες του “Ντορέ” άρχισαν να αραιώνουν. Τον Απρίλιο του 1941 το “Ντορέ” επιτάχθηχε από τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, που χρησιμοποίησε το μισό καφέ ως εργαστήριο κατασκευής αναπηρικών βοηθημάτων. Με την πάροδο του χρόνου, το “Ντορέ” έγινε στέκι πολλών στελεχών της Εθνικής Αντίστασης. Στο “Ντορέ” σύχναζαν οι στρατηγοί Βαρδουλάκης, Αργυρόπουλος, Αβδελάς, Τσιρούλης, Χρυσοχόου και Φροντιστής. Λίγο αργότερα (44-45) σύχναζαν εκεί τα στελέχη του ΕΛΑΣ Μπακιρτζής, Σαράφης, Βαφειάδης και άλλοι.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, το “Ντορέ” συνέχισε να φιλοξενεί προσωπικότητες από όλους τους χώρους: Γεώργιος Παπανδρέου, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Σοφ. Βενιζέλος, Γιάννης Τσιριμώκος, Πέτρος Λεβαντής, πολιτικός, ιδρυτής της εφημερίδας “Ελληνικός Βορράς”. Στους τακτικούς θαμώνες συγκαταλέγονται ο δημοσιογράφος Ηλίας Κύρου, αρθρογράφος και αρχισυντάκτης της εφημερίδας “Ελληνικός Βορράς”, ο Σάκης Αθανασιάδης ανώτερος υπάλληλος της ΑΤΕ.
Ο Γιάννης Βελλίδης
Χωρίς αμφιβολία, ο πιο τακτικός θαμώνας του “Ντορέ” ήταν ο αείμνηστος Γιάννης Βελλίδης, εκδότης των εφημερίδων “Μακεδονία” και “Θεσσαλονίκη”. Το “Ντορέ” ήταν το δεύτερο γραφείο του. Εκεί, στο μόνιμο γωνιακό τραπεζάκι του είχε και ιδιαίτερο τηλέφωνο, δεχόταν συνεργάτες, πολιτικά πρόσωπα, παράγοντες και φίλους. Στο “Ντορέ”, ο Γιάνvης Βελλίδης, δέχθηκε τον πρίγκιπα Πέτρο, όπως και τον Αμερικανό στρατηγό Ντόνοβαν, που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πολύκροτη υπόθεση Πόλκ.
21η Απριλίου 1967
Tο “Ντορέ’ για μια ακόμη φορά γίνεται πολιτικό στέκι, αυτή την φορά των Απριλιανών. Στο φημισμένο καφέ σύχναζαν ορισμένοι από τους πρωτεργάτες της δικτατορίας: Νικ. Καντώνας, Νικ. Πετάνης, Στυλ. Παττάκος, Γεώργ. Ζωϊτάκης, Δημ. Τασόπουλος, Μιχ. Χοϊδάς.
Μεταπολίτευση
Με την μεταπολίτευση και την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, άλλαξε πάλι το σκηνικό. Τώρα στο “Ντορέ” συχνάζουν ο Αλέκος και ο Γραμμένος Καραμανλής, η Μελίνα Μερκούρη, ο Ζυλ Ντασέν, ο Γιάννης Κοντούλης, ο Κώστας Μαρινάκης, ο Ντίνος Τριαρίδης. ο Σωτ. Κούβελας, ο Γεώργιος Τζιτζικώστας, ο Νικ. Ακριτίδης ο Γιάννης Σφενδόνης, ο Στέλιος Νέστωρ, ο Μιχ. Γιαννούσης, ο Μαν. Ανδρόνικος, ο Λάχης Αλεξόπουλος και άλλοι.
Η μεγάλη ηθοποιός Κατίνα Παξινού με τον Φ. Φίνο και τον Παντελή Ζερβό
“Ντορέ” και Φεστιβάλ
Το “Ντορέ” συμμετείχε ενεργά στα Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Τραγουδιού. Από τότε που καθιερώθηκε ο θεσμός από την ΔΕΘ, το “Ντορέ” ήταν το κατ’ εξοχήν στέκι καλλιτεχνών όπως και το επίκεντρο των σχετικών εξελίξεων. Οργανωτές, καλλιτέχνες, παραγωγοί, σκηνοθέτες, μαέστροι, κριτικοί παράγοντες, δημοσιογράφοι, από τους χώρους του θεάτρου, του κινηματογράφου και του τραγουδιού, ολόκληρο σχεδόν το δυναμικό της χώρας όσο διαρκούσαν τα φεστιβάλ έδιναν δυναμικό παρών στο “Ντορέ”. Ολονύκτιες συζητήσεις, διαφωνίες, διαμάχες, ομηρικοί καβγάδες, παρασκήνιο, με μια λαχταριστή μακαρονάδα ή μια ζεστή σούπα. Ατμόσφαιρα ανεπανάληπτη. Οι καλλιτεχνικές παρουσίες δεν έχουν αρχή και τέλος. Κατίνα Παξινού, Αλέξης Μινωτής, Έλλη Λαμπέτη, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Τζένη Καρέζη, Μελίνα Μερκούρη, Φιλοποίμην Φίνος, Τζέιμς Πάρις, Ειρήνη Παπά, Μάνος Χατζηδάκης, Μίκης Θεοδωράκης, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Μάριος Πλωρίτης, Γιάννης Μαρής, Άλκης Στέας. Όμως στο Ντορέ φιλοξενήθηκαν και η Ρίτα Χέιγουορθ, η Σιλβί Βαρτάν και η Ραφαέλα Καρά.
Ο Φ. Φίνος και η Αλίκη Βουγιουκλάκη. Στο κέντρο ο Τάκης Ξεφτέρης, ιδιοκτήτης-διευθυντής του “Ντορέ”
“Ντορέ” και αθλητισμός
Όσο κι αν αυτό ξενίζει, το “Ντορέ” έχει ισχυρούς δεσμούς και με τον αθλητισμό. Με το να είναι κοντά στα δύο μεγάλα γήπεδα της πάλης, του ΠΑΟΚ στο Συντριβάνι και του Ηρακλή πιο ψηλά στο Πανεπιστήμιο, έγινε γρήγορα στέκι για τους παράγοντες, αθλητές, προπονητές και παίκτες των δύο συλλόγων. Οι παράγοντες και οι παίκτες του Άρη σύχναζαν στο καφενείο “Γιαννακού” στην Αγία Τριάδα. Εξαίρεση ο Νίκος Αγγελάκης και ο Κώστας Βικελίδης που σύχναζαν και στο “Ντορέ”. Μετά τους αγώνες και τις προπονήσεις έδιναν το παρών στο “Ντορέ” για να απολαύσουν τις περίφημες τρούφες, τις πάστες σοκολά, τα κράπφεν και τα φημισμένα ιταλικά γλυκά pervesina. Μεταξύ τους ο Απόστολος Κοσμόπουλος, εξέχουσα αθλητική και κοινωνική φυσιογνωμία, κατ’ επανάληψιν πρόεδρος του Ηρακλή, ο Αλεξ. Πετρίδης, κορυφαίος κοινωνικός και αθλητικός παράγων, ο Βλάσης Γαρέζος, ο Αϊβάζης, στελέχη του ιστορικού συλλόγου. Από τον ΠΑΟΚ σύχναζαν στο “Ντορέ” ο μεγάλος πρόεδρος Παντελής Καλπακτσόγλου, ο Δημήτρης Δημητριάδης (Χαμίτ), ο Μικές Βεντουρέλης, ο Ιωνάς, ο Πάγκαλος. Από το “Ντορέ” πέρασαν ακόμη ο Απόστολος Νικολαΐδης, ο Άγγελος Μεσσάρης, o Μηγιάκης, ο Τσορλίνας του Παναθηναϊκού, όπως και οι πέντε αδελφοί Ανδριανόπουλοι του Ολυμπιακού.
Ο Τάκης Ξεφτέρης με συντροφιά. Στο βάθος το πορτρέτο του Αλφρέδο Μορατόρι.
Το “Ντορέ” σήμερα
Στην νεότερη ιστορία του, σημείο σταθμός ήταν όταν στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 ο Τάκης Ξεφτέρης, στην προσπάθειά του να σώσει το “Ντορέ”, πρότεινε στην Δέσποινα Μαυρομμάτη, ιδιοκτήτρια του “Ζύθου” στα Λαδάδικα, να συνεχίσει την λειτουργία του. Έτσι, έγινε μια αναβίωση του Καφέ “Ντορέ” με την μορφή πια ζυθοεστιατορίου με το όνομα “Ντορέ Ζύθος”, το οποίο λειτουργεί σε αυτή την μορφή από το 1995 μέχρι σήμερα, στην οδό Τσιρογιάννη στην περιοχή του Λευκού Πύργου, στον ίδιο χώρο που για δεκαετίες γνώρισε η Θεσσαλονίκη το ιστορικό στέκι. Τα διακοσμητικά στοιχεία που συναντάμε σήμερα εντός του είναι μάλιστα αυθεντικά, καθώς από το ξύλινο μπαρ με σκαλιστά κομμάτια μέχρι τα χειροποίητα πλακάκια και την αρχική πινακίδα του “Ντορέ”, ανήκαν στο παλιό ιστορικό καφέ, ένα μέρος της ατμόσφαιρας του οποίου ζει σήμερα με αυτόν τον τρόπο.
Βέβαια, ο Στράτος Σιμιτζής σημειώνει: “Η Θεσσαλονίκη με τον καιρό απέκτησε πολλά καλαίσθητα, μοντέρνα και πολυσύχναστα καφενεία. Καφέ “Ντορέ” όμως δεν ξαναγίνεται. Και αυτό γιατί οι άνθρωποι που σύχναζαν σ’ αυτό δεν ξαναγεννιούνται. Πράγματι, η αίγλη, η αρχοντιά και η δόξα που γνώρισε το “Ντορέ”, δύσκολα μπορούν να επαναληφθούν. Το μεγάλο, όσο και απλό μυστικό, είναι ότι το “Ντορέ” κατάφερε να “συμμετέχει” στη ζωή της Θεσσαλονίκης και την εξέλιξη της ιστορίας αυτού του τόπου. Ήταν μονίμως στην επικαιρότητα. Και αυτό δεν είναι εύκολο να επαναληφθεί.”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου